در حدود ۱-۳٪ نوزادان و کودکان بیماری بنام ریفلاکس ادراری یا واشاریدگی ادرار (VUR) دارند. این بدان معنی است که جریان ادرار آنها پس از ورود به مثانه در جهت اشتباهی جریان می یابند.
مقداری از ادرار به سمت کلیه ها برگشت می کند و می تواند احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش دهد.
این بیماری بیشتر در دوران نوزادی و کودکی تشخیص داده می شود. کودکی که دارای ریفلاکس ادراری است در معرض خطر ابتلا به عفونتهای مکرر کلیه است که با گذشت زمان می تواند باعث آسیب و زخم شدن کلیه ها شود.
حتما بخوانید: ترس کودک از مدفوع: روش ساده رفع مشکل + نکات مهم
عفونت های ادراری که به کلیه ها می رسند می توانند مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کنند. به همین دلیل تشخیص زودرس و نظارت بر ریفلاکس ادراری و در صورت نیاز درمان آن بسیار مهم است.
چه عواملی باعث ایجاد ریفلاکس ادراری در کودکان می شود؟
بیشتر کودکانی که دارای ریفلاکس ادراری هستند با آن متولد می شوند و پزشکان از علت ایجاد کننده ی آن اطلاعات دقیقی ندارند. به نظر می رسد این بیماری بصورت اتفاقی رخ می دهد. محققان در حال مطالعه عوامل ارثی یا ژنتیکی هستند که ممکن است علت ابتلا به این بیماری باشد.
مجاری ادراری از قسمت هایی تشکیل شده است که در تولید ادرار نقش دارند. این قسمتها شامل این موارد است: دو کلیه که برای تولید ادرار، خون و آب اضافی بدن را فیلتر (تصفیه) می کنند. دو حالب یا لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کند. مثانه ای که ادرار را تا زمانی که از بدن خارج شود، در خود نگه می دارد.
حالب از طریق عضله مثانه یا دریچه های یک طرفه، وارد مثانه می شوند تا از برگشت مجدد ادرار به کلیه جلوگیری کنند. ادرار موجود در مثانه از طریق لوله دیگری به نام میزراه از بدن خارج می شود.
در کودکان مبتلا به ریفلاکس ادراری، مسیر موجود در مثانه برای یک یا هر دو مجرای ادرار خیلی کوتاه است و باعث می شود دریچه “نشت” داشته باشد. ریفلاکس ادراری همچنین می تواند در نتیجه خالی نشدن کامل مثانه رخ دهد. این یک علت کمتر شایع ریفلاکس ادراری است.
برخی از دلایل شایع تر عبارتند از:
- داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به ریفلاکس ادراری
- داشتن عادات غیر طبیعی مانند نگه داشتن بیش از حد ادرار
- تولد با نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا (مهره شکاف)
- داشتن ناهنجاری های دیگر مجاری ادراری، مانند دریچه های پیشابراه خلفی (تجمع ادرار در سیستم جمع کننده ی کلیه) و یا یوتروسل
در دوران نوزادی، این بیماری در بین پسران شایع تر است زیرا وقتی ادرار می کنند، فشار بیشتری در کل دستگاه ادراری آنها وجود دارد. در اوایل کودکی، بی نظمی ادراری در دختران بیشتر است. ریفلاکس ادراری در کودکان هندی و اروپایی، بیشتر از کودکان آفریقایی-آمریکایی است.
درجه ریفلاکس
ریفلاکس ادراری با توجه به شدت از درجه ۱ (خفیف) تا درجه ۵ (شدید) درجه بندی می شود. میزان شدت آن با توجه به جریان ادرار و میزان اتساع مربوطه تعیین می شود:
- درجه ۱- ریفلاکس به داخل حالب غیر متسع. در این حالت جریان ادرار به داخل یک یا دو حالب برمیگردد اما به کلیه ها نمی رسد.
- درجه ۲- ریفلاکس به داخل لگنچه و کالیس ها بدون اتساع. در این حالت جریان ادرار به داخل کلیه ها باز میگردد اما باعث اتساع نمی شود.
- درجه ۳- ریفلاکس به همراه اتساع خفیف تا متوسط حالب، لگنچه و کالیس ها
- درجه ۴- ریفلاکس به همراه پیچ خوردگی حالب، و اتساع لگنچه و کالیس ها
- درجه ۵- ریفلاکس به همراه پیچ خوردگی حالب، و اتساع شدید لگنچه و کالیس ها
حتما بخوانید: ادرار نکردن کودک: علت ها، بهترین درمانهای خانگی و نکات مهم
علائم و نشانه های ریفلاکس ادراری چیست؟
ریفلاکس ادراری معمولاً تا زمانی که کودک به عفونت مجاری ادراری مبتلا نشود، علائمی ایجاد نمی کند. عفونت مجاری ادراری می تواند در مثانه یا کلیه باشد:
- عفونت مثانه: این عفونت شایع و آزار دهنده است، اما عفونت مثانه معمولاً برای سلامتی طولانی مدت مضر نیست. علائم می تواند شامل تکرر ادرار یا درد همراه با ادرار باشد.
- عفونت کلیه: ریفلاکس ادراری می تواند خطر ابتلا به عفونت کلیوی را افزایش دهد (که به آن پیلونفریت نیز گفته می شود). این امر به این دلیل است که ادرار حامل میکروب می تواند به کلیه برگردد. عفونت کلیه می تواند کودک را بسیار بیمار کند. ممکن است کودک دچار تب بالا، لرز و کمردرد شود. عفونت کلیه می توانند کلیه ها را زخم کنند. در موارد نادر، جای زخم ممکن است باعث فشار خون بالا یا کاهش عملکرد کلیه شود.
ریفلاکس ادراری همچنین ممکن است در صورت داشتن هیدرونفروز و ورم کلیه ایجاد شود. این را می توان در سونوگرافی کلیه مشاهده کرد.
علائم شایع ریفلاکس ادراری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- علائم عفونت ادراری (UTI) مانند سوزش یا درد همراه با ادرار، تکرر ادرار، تب و کمردرد
- مشکل در هنگام دفع ادرار مانند فوریت، نشت ادرار یا خیس شدن شلوار
- تورم کلیه که می تواند به عنوان توده ای در شکم احساس شود
- وزن گیری ضعیف
- فشار خون بالا
آیا کودکان مبتلا به ریفلاکس بعداً دچار مشکلات جدی می شوند؟
پس از درمان ریفلاکس ادراری، ابتلا ی مجدد به این شرایط نادر است. اما اگر کلیه آسیب دیده باشد، احتمال ابتلا به فشارخون بالا در سالهای آینده وجود دارد.
خطر ابتلا به فشار خون بالا در صورت آسیب یک کلیه در حدود ۱۰ درصد و در صورت آسیب دیدن هر دو کلیه حدود ۲۰ درصد است.
بیشتر کودکان مبتلا به ریفلاکس ادراری، به آسیب کلیه مبتلا نمی شوند، اما تعداد کمی از آنها بعداً در زندگی دچار نارسایی کلیه خواهند شد.
آزمایشات تشخیصی ریفلاکس ادراری
ریفلاکس ادراری با آزمایشی به نام سیستو گرافی با ماده حاجب (VCUG) تشخیص داده می شود. VCUG معمولاً در موارد زیر انجام می شود:
- کودک مبتلا به عفونت مجاری ادراری مبتلا به تب بوده و سونوگرافی کلیه نیز مشکلی را نشان می دهد.
- کودک خردسال زیر ۲ سال که در دو مورد یا بیشتر، مبتلا به عفونت مجاری ادراری همراه با تب شده است.
حتما بخوانید: عفونت ادراری در نوزادان: علائم، علت ایجاد و بهترین درمانهای خانگی
در طول تست VCUG چه کاری انجام می شود؟
- یک لوله پلاستیکی نازک به نام کاتتر در حالب قرار داده می شود و مثانه با یک مایع مخصوصی پر می شود که توسط اشعه ایکس قابل مشاهده است. آزمایش دردناک نیست، اما ممکن است کودک از قرار دادن سوند در مثانه، استرس و ناراحتی کوتاه مدتی داشته باشد.
- با پر شدن مثانه، پرتوهای ایکس مسیر مایع را نشان می دهند. اگر مایع به اشتباه از حالب وارد کلیه شود، ریفلاکس ادراری تشخیص داده می شود.
چه آزمایش های دیگری ممکن است در کودک مبتلا به ریفلاکس ادراری انجام شود؟
- سونوگرافی: در این آزمایش از امواج صوتی استفاده می شود تا تصویری از کلیه ها و مثانه کودک ایجاد شود. سونوگرافی برای همه نوزادان و کودکان نوپا بعد از اولین عفونت مجاری ادراری همراه با تب، توصیه می شود.
- اسکن Dimercaptosuccinic Acid (DMSA): اسکن DMSA می تواند در مورد ایجاد زخم در کلیه در نتیجه ی عفونت مجاری ادراری، جزئیات بیشتری را ارائه دهد. اگر کودک به عفونت مجاری ادراری مکرر بهمراه تب مبتلا می شود، ممکن است پزشک آن را توصیه کند.
- آزمایش خون: کراتینین عملکرد کلیه را اندازه گیری می کند. سطح کراتینین در کودکانی که کلیه های آسیب دیده دارند، خیلی زیاد است.
- فشار خون: فشار خون باید حداقل سالی یک بار بررسی شود. کودکان مبتلا به مشکلات کلیوی بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون هستند.
ریفلاکس ادراری چگونه درمان می شود؟
درمان ریفلاکس ادراری بسته به سن کودک، درجه ریفلاکس ادراری و تعداد موارد ابتلا به عفونت مجاری ادرار، مشخص می شود. در بسیاری موارد، ریفلاکس ادراری با افزایش سن به خودی خود بهتر می شود.
روشهای درمانی شامل موارد زیر است:
- معاینه و مراقبت: کودکانی که به درجه پایین تر ریفلاکس ادراری مبتلا هستند، باید تحت مراقبت پزشک قرار گیرد. این معمولاً شامل مراجعات منظم به پزشک و پیگیری است. علاوه بر این ممکن است شامل آزمایشات تصویربرداری هم باشد تا اطمینان حاصل شود که کلیه ها به طور عادی در حال رشد هستند یا خیر. کودکان مبتلا به ریفلاکس ادراری باید هر بار که تب دارند و دلیل دیگری مانند سرماخوردگی وجود ندارد، ادرار خود را برای بررسی عفونت آزمایش کنند.
- آنتی بیوتیک های پیشگیرانه (پیشگیری): به برخی از کودکان هر روز مقدار کم آنتی بیوتیک داده می شود تا خطر ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهد. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) آنتی بیوتیک های پیشگیری را بیشتر برای کودکانی که درجه بالاتر ریفلاکس ادراری دارند (درجه ۳-۵) توصیه می کند.
- جراحی: اگر ریفلاکس ادراری شدید باشد و بهبود نیابد، یا اگر عفونت کلیه ی مکرر بهمراه تب وجود داشته باشد، ممکن است کودک از جراحی که دریچه نشتی بین مثانه و حالب را برطرف می کند، بهره ببرد. جراحی ها شامل موارد زیر است:
- جراحی حالب: ارتباط بین حالب و مثانه اصلاح می شود به طوری که ادرار فقط در یک جهت جریان می یابد.
- تزریق آندوسکوپیک: این ماده به مناطقی تزریق می شود تا از برگشت جریان ادرار به کلیه جلوگیری کند.
حتما بخوانید: بیماری قند در کودکان (۳ تا ۹ سال): همه نکات مهم (تحقیقات جدید)
این رویه ها معمولاً بسیار بی خطر هستند و در دراز مدت موفقیت بسیار خوبی دارند.
این مطلب شما را قانع نکرد؟ ویدیوی زیر را ببینید
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
