آموزش حرف زدن به کودکان با شعر یکی از موثرترین و شادترین روش‌های تقویت مهارت‌های گفتاری در کودکان است. به عنوان یک گفتاردرمانگر با بیش از ۱۵ سال تجربه، همواره شاهد بوده‌ام که چگونه شعر و موسیقی کلام می‌تواند معجزه‌آسا در رشد گفتاری کودکان تاثیرگذار باشد. کودکان به طور ذاتی به ریتم و آهنگ علاقه دارند و این ویژگی طبیعی، دروازه‌ای طلایی برای آموزش مهارت‌های گفتاری به آنهاست.
در این نوشته قصد داریم سه شعر بسیار برای رشد کلامی کودکان معرفی کنیم و مهم تر از همه نحوه خوانش آنها را به شما آموزش بدهیم. لطفا تا انتها با ما همراه باشید.
مغز کودک در سال‌های اولیه زندگی، مانند یک اسفنج، آماده جذب و یادگیری است. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از شعر و ترانه‌های کودکانه، مسیرهای عصبی مربوط به زبان و گفتار را در مغز تقویت می‌کند. وقتی کودک با ریتم شعر همراه می‌شود، نه تنها کلمات جدید را راحت‌تر یاد می‌گیرد، بلکه الگوهای صحیح تلفظ و آهنگ کلام را نیز به شکل طبیعی و لذت‌بخش فرا می‌گیرد.
یکی از مهمترین مزایای استفاده از شعر در آموزش گفتار، تقویت همزمان چندین مهارت است. وقتی کودک شعر می‌خواند یا می‌شنود، حافظه شنیداری‌اش تقویت می‌شود، دایره لغاتش گسترش می‌یابد، و مهارت‌های تلفظی‌اش بهبود پیدا می‌کند. به عنوان متخصص گفتاردرمانی، همیشه به والدین توصیه می‌کنم که شعرخوانی را به بخشی از برنامه روزانه کودک تبدیل کنند، زیرا این فعالیت ساده و شادی‌بخش، تاثیری شگرف در رشد گفتاری کودکان دارد.
منبعی مفید از آموزشهای کلامی به کودکان
رشد کلامی کودکان، سنگ بنای اصلی برای تعاملات اجتماعی موفق، پیشرفت تحصیلی و شکوفایی شناختی آنها در آینده است. توانایی برقراری ارتباط موثر، بیان احساسات و درک دنیای اطراف از طریق زبان، در سال‌های اولیه کودکی شکل می‌گیرد و والدین به عنوان اولین و مهمترین معلمان زبان، نقشی بی‌بدیل در این مسیر ایفا می‌کنند. ایجاد محیطی غنی از کلام، خواندن کتاب‌های داستان، صحبت کردن مستمر و پاسخگو به کودک، و تشویق او به بیان افکار و احساسات، همگی گام‌های موثری هستند که والدین می‌توانند برای تقویت مهارت‌های زبانی فرزند خود بردارند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دسترسی به منابع مفید و تخصصی در زمینه رشد کلامی کودکان ، گفتاردرمانی و کاردرمانی و شنوایی سنجی کودکان است. ، توصیه می‌کنیم به وب‌سایت وزین سلام درمانگر مراجعه نمایید. این سایت می‌تواند راهنمای ارزشمندی برای والدین دغدغه‌مند در این زمینه باشد.
بهترین شعرهای آموزشی برای تقویت مهارت‌های گفتاری
شعرهایی که در ادامه معرفی خواهیم کرد، معمولاً به دلیل ریتم آهنگین، قافیه‌های دلنشین، داستان‌های ساده و شخصیت‌های دوست‌داشتنی، به سرعت دل بچه‌ها را به دست می‌آورند. راز استفاده موثر از این شعرها برای رشد گفتار کودکان، در تکرار نهفته است. خواندن مکرر این اشعار، نه تنها باعث می‌شود کودکان با لذت و سرگرمی کلمات جدید را یاد بگیرند و دایره واژگان خود را گسترش دهند، بلکه به تقویت حافظه، بهبود تلفظ و افزایش اعتماد به نفس آنها در صحبت کردن نیز کمک شایانی می‌کند. پس با حوصله و اشتیاق این شعرها را بارها و بارها برای کودکان بخوانید و شاهد تاثیرات مثبت آن بر رشد زبانی دلبندتان باشید.
۱- شعر یه روز آقا خرگوشه
یه روز یه آقا خرگوشه
رسید به یه بچه موشه
موشه دوید تو سوراخ
خرگوشه گفت آخ
«وایسا وایسا کارت دارم
من خرگوش بی‌آزارم
بیا از سوراخت بیرون
نمی‌خوای مهمون»
یواش موشه اومد بیرون
یه نگاهی کرد به مهمون
دید که گوشاش درازه
دهنش بازه
«شاید می‌خواد بخورتم
یا با خودش ببرتم
پس می‌رم پیش مامانم
آن‌جا می‌مانم»
مادر موشه عاقل بود
زنی باهوش و کامل بود
یه نگاهی کرد به خرگوش
گفت به بچه موش
«نترس جونم اون مهمونه
خیلی خوب و مهربونه
پس برو پیشش سلام کن
بیارش خونه»
چطور میشه شعر آقا موشه به گفتاردرمانی کودک کمک می کند؟
بازی نقش‌آفرینی: از کودک بخواهید نقش شخصیت‌های شعر رو بازی کنه. یکی نقش خرگوش، یکی نقش موش کوچولو و یکی هم نقش مادر موش رو بازی کنه و دیالوگ‌های شعر رو اجرا کنن. این بازی نقش‌آفرینی به تقویت مهارت‌های مکالمه و بیان احساسات کمک می‌کنه.
عروسک‌گردانی: با استفاده از عروسک‌های خرگوش و موش، داستان شعر رو به صورت نمایشی اجرا کنید. از کودک بخواهید در عروسک‌گردانی مشارکت کنه و دیالوگ‌های شعر رو بگه.
۲- شعر چشم چشم دو ابرو
چشم چشم دو ابرو
دماغ و دهن یه گردو
حالا بذار دوتا گوش
موهاش نشه فراموش
چشم چشم دو ابرو
دماغ و دهن یه گردو
حالا بذار دوتا گوش
موهاش نشه فراموش
چوب چوب یه گردن
این هم که گردی تن
دست دست دوتا پا
انگشتها، جورابها
ببین چقدر قشنگه
حیف که بدونه رنگه
ببین چقدر قشنگه
حیف که بدونه رنگه
چطور شعر چشم چشم دو ابرو را بخوانیم ؟
- خواندن با لحن شاد و کودکانه: شعر را با لحن شاد، پرانرژی و کودکانه بخوانید تا جذابیت آن برای کودک بیشتر شود.
- استفاده از حرکات دست: هنگام خواندن شعر، همزمان با کلمات، حرکات دست و انگشتان را برای کشیدن صورت روی هوا یا کاغذ انجام دهید. می‌توانید از کودک بخواهید که همراه شما حرکات را تقلید کند.
- کشیدن تصویر روی کاغذ: شعر را بخوانید و همزمان روی کاغذ یک صورت ساده بکشید. از کودک بخواهید که همراه شما نقاشی کند یا بعد از شما تصویر را کامل کند.
- تکرار شعر: شعر را بارها و بارها برای کودک بخوانید و از او بخواهید که همراه شما تکرار کند. تکرار شعر به تقویت حافظه و بهبود تلفظ کمک می‌کند.
- بازی با شعر: شعر را به یک بازی تبدیل کنید. مثلاً از کودک بخواهید وقتی نام هر عضو بدن را می‌شنود، به آن عضو از بدن خود اشاره کند.
- رنگ‌آمیزی تصویر: بعد از کشیدن تصویر صورت، از کودک بخواهید آن را رنگ‌آمیزی کند و به آن رنگ و جان ببخشد.
- پرسیدن سوال: در مورد شعر و تصویر از کودک سوال بپرسید. مثلاً “این چیه؟”، “ابرو کجاست؟”، “چند تا گوش داره؟”، “صورتش چه رنگیه؟” و غیره. این سوالات به کودک کمک می‌کند تا در مورد شعر فکر کند و صحبت کند.
با استفاده از این روش‌ها، شعر “چشم چشم دو ابرو” می‌تواند به یک ابزار بسیار موثر و سرگرم‌کننده برای رشد گفتار و زبان کودکان تبدیل شود و تجربه‌ی یادگیری را برای آنها لذت‌بخش و آموزنده سازد.
شعر “چشم چشم دو ابرو” چه ویژگی هایی دارد؟
این شعر به دلیل ویژگی‌های خاص خود، به شکل‌های گوناگونی به تقویت مهارت‌های گفتاری کودکان کمک می‌کند:
ریتم و آهنگ:
شعر “چشم چشم دو ابرو” ریتم بسیار ساده و آهنگینی دارد که به راحتی در ذهن کودک می‌نشیند. این ریتم و آهنگ، به کودکان کمک می‌کند تا شعر را به خاطر بسپارند و آن را تکرار کنند. تکرار شعر به تقویت حافظه شنیداری، بهبود تلفظ کلمات و روان‌تر شدن گفتار کمک می‌کند.
قافیه ساده و جذاب:
قافیه‌های شعر بسیار ساده و کودکانه هستند (“ابرو – گردو”، “گوش – فراموش”، “گردن – تن”، “پا – جورابها”، “قشنگه – رنگه”). این قافیه‌ها جذابیت شعر را برای کودکان بیشتر می‌کنند و به آنها کمک می‌کنند تا الگوهای زبانی را تشخیص دهند و کلمات جدید را به راحتی یاد بگیرند.
آموزش نام اعضای بدن:
شعر به طور مستقیم به نام اعضای مختلف بدن اشاره می‌کند (چشم، ابرو، دماغ، دهن، گوش، مو، گردن، تن، دست، پا، انگشت، جوراب). این ویژگی برای کودکان بسیار آموزنده است، به ویژه برای کودکانی که در حال یادگیری نام اعضای بدن خود هستند. شعر به آنها کمک می‌کند تا این کلمات را به شکل سرگرم‌کننده و در قالب یک داستان تصویری به خاطر بسپارند.
جنبه‌ی تصویری و حرکتی:
شعر “چشم چشم دو ابرو” ذاتاً تصویری است و معمولاً همراه با حرکات دست و انگشتان برای کشیدن صورت روی هوا یا کاغذ اجرا می‌شود. این جنبه‌ی تصویری و حرکتی، یادگیری را برای کودکان چندحسی می‌کند. وقتی کودکان شعر را می‌خوانند و همزمان تصویر صورت را می‌کشند یا حرکات مربوطه را انجام می‌دهند، ارتباط قوی‌تری بین کلمات، تصاویر و حرکات در ذهنشان ایجاد می‌شود. این ارتباط چندحسی به تثبیت کلمات در حافظه و درک بهتر مفاهیم کمک می‌کند.
سادگی زبان و واژگان:
زبان شعر بسیار ساده و روان است و از واژگان روزمره و قابل فهم برای کودکان استفاده شده است. کلماتی مانند “چشم”، “ابرو”، “دماغ”، “دهن”، “گردو”، “گوش”، “مو”، “گردن”، “تن”، “دست”، “پا”، “انگشت”، “جوراب”، “قشنگه”، “رنگه” همگی کلماتی هستند که کودکان به طور معمول با آنها آشنا هستند یا به راحتی می‌توانند آنها را یاد بگیرند.
ساختار گام به گام:
شعر به صورت گام به گام و مرحله به مرحله پیش می‌رود و مراحل کشیدن یک صورت ساده را توصیف می‌کند. این ساختار گام به گام به کودکان کمک می‌کند تا ترتیب و توالی را درک کنند و همچنین مفهوم ساختن یک کل از اجزای کوچکتر را بیاموزند.
تشویق به خلاقیت و تخیل:
در انتهای شعر، با عبارت “حیف که بدونه رنگه” کودک تشویق می‌شود تا تصویر را رنگ‌آمیزی کند و به آن جان ببخشد. این بخش خلاقیت و تخیل کودک را تحریک می‌کند و او را به ادامه‌ی فعالیت و تعامل بیشتر با شعر ترغیب می‌کند.
۳-شعر عمو زنجیر باف
عمو زنجیر باف (بله)
زنجیر منو بافتی (بله)
پشت کوه انداختی (بله)
مرغه اومده
چی چی آورده تخم طلا
با صدای چی؟ قدقدقداقدقدقدا
یه تخم مرغ تازه یه نیمروی خوشمزه
هم زرده هم سفیده همش انرژی میده
عمو زنجیر باف (بله)
زنجیر منو بافتی (بله)
پشت کوه انداختی (بله)
زنبور اومده
چی چی آورده عسل تمیز
با صدای چی؟ ویز و ویز و ویز ویز و ویز و ویز
چطور از شعر “عمو زنجیر باف” برای رشد گفتار استفاده کنیم؟
- خواندن به صورت پرسش و پاسخ: شعر را به صورت پرسش و پاسخ با کودک بخوانید. شما نقش “عمو زنجیر باف” را بازی کنید و کودک پاسخ “بله” را بدهد. سپس نقش‌ها را عوض کنید.
- تقلید صداهای حیوانات: هنگام رسیدن به بخش‌های مربوط به مرغ و زنبور، صداهای آنها را با هیجان و انرژی تقلید کنید. از کودک بخواهید که صداها را تقلید کند.
- بازی حرکتی عمو زنجیر باف: بازی حرکتی “عمو زنجیر باف” را با کودک انجام دهید. این بازی به هماهنگی حرکات و کلام کمک می‌کند و تعامل اجتماعی را تقویت می‌کند.
- صحبت در مورد تخم مرغ و عسل: شعر را بهانه‌ای برای صحبت در مورد تخم مرغ و عسل قرار دهید. از کودکان بپرسید که تخم مرغ چه شکلی است، چه مزه‌ای دارد، عسل از کجا می‌آید و چه خواصی دارد.
- استفاده از عروسک یا تصویر: از عروسک یا تصویر مرغ و زنبور برای جذاب‌تر کردن شعرخوانی استفاده کنید. می‌توانید از کودک بخواهید عروسک‌ها را حرکت دهد یا تصاویر را نشان دهد هنگام خواندن شعر.
با استفاده از این دو شعر و روش‌های پیشنهادی، می‌توانید تجربه‌های یادگیری زبان را برای کودکان غنی‌تر و جذاب‌تر کنید و به رشد همه‌جانبه‌ی مهارت‌های گفتاری آنها کمک کنید.
کمک گرفتن از گفتاردرمانی
سایت سلام درمانگر به حق، گنجینه‌ای ارزشمند برای والدینی است که دغدغه رشد و شکوفایی فرزندانشان را دارند. این وب‌سایت با تمرکز بر حوزه‌های کلیدی توانبخشی کودکان، مجموعه‌ای جامع از مطالب و نوشته‌های عمومی را در اختیار والدین قرار می‌دهد. شما در سلام درمانگر به مقالات و اطلاعات مفیدی در زمینه گفتاردرمانی دسترسی خواهید داشت، که به شما در درک مراحل رشد کلامی کودک، تشخیص مشکلات احتمالی و راهکارهای تقویت مهارت‌های زبانی کمک شایانی می‌کند. همچنین، بخش شنوایی‌سنجی سایت، اطلاعات اولیه‌ای در مورد اهمیت شنوایی سالم در رشد کودک و علائم مشکلات شنوایی ارائه می‌دهد. علاوه بر این، سلام درمانگر با پرداختن به مباحث کاردرمانی ذهنی و جسمی، والدین را با جنبه‌های گوناگون رشد حرکتی، شناختی و حسی فرزندشان آشنا می‌سازد.
این ویژگی باعث می‌شود که والدین بدون نیاز به دانش قبلی، بتوانند به راحتی از این مطالب بهره‌مند شوند و درک بهتری از جنبه‌های مختلف رشد فرزند خود پیدا کنند. آگاهی از اصول اولیه گفتاردرمانی، شنوایی‌سنجی و کاردرمانی، والدین را قادر می‌سازد تا با دید بازتر و آگاهانه‌تر به نیازهای رشدی فرزندشان توجه کنند، در صورت لزوم به موقع به متخصص مراجعه نمایند و در مسیر رشد و بالندگی کودک خود، نقش فعال‌تر و موثرتری ایفا کنند. به این ترتیب، سلام درمانگر به عنوان یک منبع اطلاعاتی قابل اعتماد و کاربردی، می‌تواند همراهی ارزشمند برای هر پدر و مادری باشد که به سلامت و رشد همه‌جانبه فرزند خود اهمیت می‌دهد.
برخی از منابع :
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
