اختلال طیف اوتیسم (ASD) مجموعه‌ای از تفاوت‌های رشدی و رفتاری است که می‌تواند نحوه ارتباط‌گیری، یادگیری، تعامل اجتماعی و پردازش اطلاعات را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام اوتیسم نقش مهمی در رشد کودک، بهبود مهارت‌های ارتباطی و افزایش کیفیت زندگی او دارد. به همین دلیل شناخت نشانه‌های اوتیسم برای والدین ضروری است؛ زیرا بسیاری از علائم در سال‌های اولیه زندگی قابل مشاهده‌اند، اما به دلیل شباهت با ویژگی‌های طبیعی رشد، ممکن است نادیده گرفته شوند.
در این مقاله نگاهی جامع و علمی به علائم و نشانه‌های اوتیسم خواهیم داشت تا والدین با معیارهای معتبر آشنا شوند و در صورت نیاز بتوانند سریع‌تر اقدام کنند. این محتوا صرفاً جهت افزایش آگاهی است و جایگزین ارزیابی تخصصی پزشک یا کارشناس نیست.
اوتیسم چیست؟ نگاهی مختصر برای درک بهتر نشانه‌ها
اوتیسم یک اختلال یکسان برای همه افراد نیست؛ بلکه «طیف» است، یعنی شدت و نوع علائم در افراد مختلف متفاوت است. برخی کودکان ممکن است مشکلات زیادی در گفتار یا تعامل اجتماعی داشته باشند، در حالی که برخی دیگر علائم بسیار خفیف‌تری را نشان می‌دهند. مهم‌ترین حوزه‌هایی که در اوتیسم تحت تأثیر قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
- ارتباط کلامی و غیرکلامی
- تعامل اجتماعی
- رفتارهای تکراری یا محدود
- پردازش حسی
شناخت این چهار حوزه به والدین کمک می‌کند علائم را دقیق‌تر ارزیابی کنند.
نشانه‌های اصلی اوتیسم در کودکان:
۱. مشکلات ارتباطی؛ اولین نشانه‌های قابل مشاهده اوتیسم
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های اوتیسم، تفاوت در نحوه ارتباط‌گیری کودک است. این علائم معمولاً از سال اول زندگی قابل مشاهده‌اند.
۱-۱. تأخیر در گفتار یا عدم گفتار
- کودک دیر شروع به آواسازی و صداسازی می کند.
- تعداد کلمات محدود می‌ماند.
- کودک از جمله‌سازی خودداری می‌کند یا رشد زبانی بسیار کند دارد.
البته همه تأخیرهای گفتاری نشانه ی اوتیسم نیستند، اما اگر همراه با علائم دیگر مشاهده شوند، نیاز به ارزیابی تخصصی دارند.
۱-۲. استفاده غیرمعمول از زبان
- تکرار کلمات و جمله‌ها (اکولیلیا)
- صحبت کردن با لحن ربات‌گونه
- نداشتن مکالمه تعاملی
۱-۳. کمبود اشاره‌های غیرکلامی
کودک کمتر از ژست‌ها استفاده می‌کند، مثل:
- اشاره کردن به اشیا یا افراد
- تکان دادن دست برای خداحافظی
- نشان دادن اشیا به دیگران
این رفتارها از معیارهای مهم تشخیص هستند.
۱-۴. عدم پاسخ مناسب به نام
کودک ممکن است هنگام صدا کردن، پاسخی ندهد یا واکنشی محدود نشان دهد؛ در حالی که شنوایی او طبیعی است.
۲. مشکلات در تعامل اجتماعی؛ تفاوت‌هایی که اغلب نادیده گرفته می‌شوند
توانایی ایجاد ارتباط اجتماعی یکی از حوزه‌هایی است که در اوتیسم به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
۲-۱. عدم علاقه به بازی‌های گروهی
- کودک ترجیح می‌دهد به‌تنهایی بازی کند.
- تعامل با هم‌سن‌وسالان برایش دشوار است.
۲-۲. تماس چشمی محدود
کودکان دارای اوتیسم معمولاً تماس چشمی کوتاه، محدود یا غیرطبیعی دارند.
۲-۳. بیان و درک احساسات با دشواری
- تشخیص احساسات دیگران برای کودک سخت است.
- خود کودک نیز احساساتش را کمتر بیان می‌کند.
۲-۴. مشکل در تقلید رفتار
کودکان معمولاً از رفتار والدین تقلید می‌کنند، اما در اوتیسم این ویژگی کاهش می‌یابد.
۳. رفتارهای تکراری؛ یکی از بارزترین نشانه‌های اوتیسم
رفتارهای تکراری یا محدود یکی از ویژگی‌های اصلی اوتیسم است.
۳-۱. حرکات تکراری
- بال‌بال زدن دست‌ها
- چرخیدن
- تکان دادن بدن
۳-۲. علاقه شدید به نظم خاص
- مرتب کردن وسایل به روش خاص
- ناراحتی شدید هنگام تغییر کوچک در روال روزانه
۳-۳. تمرکز بیش از حد روی اشیای خاص
کودک ممکن است به یک موضوع خاص علاقه شدید نشان دهد، مانند:
- نقشه‌ها
- چرخ‌های ماشین
- یک برنامه تلویزیونی تکراری
۳-۴. بازی‌های غیرعادی
به جای بازی‌های تخیلی معمول، کودک ممکن است فقط اشیا را ردیف کند یا روی یک بخش خاص از اسباب‌بازی تمرکز کند.
۴. تفاوت‌های پردازش حسی؛ نشانه‌هایی که خیلی‌ها از آن غافل‌اند
کودکان طیف اوتیسم ممکن است حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد نسبت به محرک‌های محیطی داشته باشند.
۴-۱. بیش حسی شنیداری
- ترس از صداهای بلند
- پوشاندن گوش‌ها
۴-۲. بیش حسی لمسی
کودک ممکن است از لباس‌های خاص، برچسب لباس یا تماس فیزیکی ناراحت شود.
۴-۳. بیش حسی بینایی
- نگاه نکردن به نورهای شدید
- علاقه غیرعادی به اشیای نورانی
۴-۴. جست‌وجوی محرک‌های حسی
برخی کودکان رفتارهایی شبیه به «جست‌وجوی حسی» دارند، مثل:
- پریدن
- چرخیدن
- نگاه کردن از زاویه‌های خاص
نشانه‌های اولیه اوتیسم در نوزادان:
تشخیص اوتیسم قبل از 12 ماهگی ممکن است دشوار باشد، اما برخی علائم هشدار دهنده عبارت‌اند از:
- لبخند اجتماعی کم
- عدم پاسخ به چهره آشنا
- تماس چشمی کوتاه یا ناپیوسته
- علاقه کم به تعامل با والدین
- نداشتن غان‌و‌غون‌های متداول نوزادی
اگر چند علامت از این فهرست مشاهده شود، ارزیابی متخصص توصیه می‌شود.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
وجود یک یا دو علامت به تنهایی دلیل قطعی برای اوتیسم نیست. اما اگر والدین موارد زیر را مشاهده کنند، بهترین کار مشورت با متخصص است:
- مجموعه‌ای از چند علامت در حوزه‌های مختلف
- تأخیر گفتاری همراه با رفتارهای تکراری
- کاهش ارتباط چشمی و تعامل اجتماعی
- واکنش‌های حسی غیرمعمول
تشخیص رسمی باید توسط کاردرمانگر، گفتاردرمانگر یا روانپزشک کودک انجام شود.
سوالات متداول در مورد نشانه های اوتیسم و درمان آن:
آیا همه تأخیرهای گفتاری نشانه اوتیسم هستند؟
خیر. اما اگر همراه با رفتارهای تکراری یا مشکلات اجتماعی باشد، نیازمند بررسی است.
– از چه سنی می‌توان اوتیسم را تشخیص داد؟
از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، علائم اولیه قابل مشاهده‌اند.
– آیا اوتیسم درمان قطعی دارد؟
خیر؛ اما بهترین روش درمان اوتیسم کاردرمانی و گفتاردرمانی می باشد.در صورت مداخله زودهنگام علائم تا حد بسیار زیادی کاهش می یابند.
طبیعتا در این متن کوتاه فرصت برای توضیح بیشتری وجود ندارد، برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت کاردرمانی و گفتاردرمانی نیک به آدرس www.clinicnik.ir مراجعه فرمائید و یا با شماره 09304071002 تماس حاصل فرمائید.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
