تصور کنید یک تلویزیون نو خریده اید که روی کنترلش کلی دکمه جدید وجود دارد و منوهایش هم پر از ویژگیها و قابلیتهای جدید هستند. خب، برای اینکه سر از کار این تلویزیون جدید دربیاورید به چه چیزی نیاز دارید؟ به “مهارت”! این قضیه درباره کار با یک سیستم عامل جدید یا آشپزی کردن هم صدق می کند. برای اینکه هر کاری را به نحو درستش انجام بدهید به مهارت نیاز دارید.
اما نکته اینجاست مهارتهایی که برای انجام کارهای جدید به کار می گیرید خودشان «جدید» نیستند. وقتی اولین تلویزیون یا کامپیوترتان را می خرید، از قبل خیلی از اصول اولیه مثل کنجکاوی، کاوش، مشاهده، آزمون و خطا را بلدید. همه اینها به لطف مهارتهاییست که در دوران رشدتان یاد گرفته اید و با بزرگ شدنتان در شما ریشه دوانده اند. حالا ما اینجا هستیم تا برخی از مهارتهای زندگی که کودکان برای کشف مسائل و چالشهای زندگی به آنها نیاز دارند را به شما معرفی کنیم.
درک معنای مهارت های زندگی
نسل هوشمند امروزی بیشتر از هر زمان دیگری به فناوری مجهز و برای یادگیری تکنولوژیهای جدید کنجکاو است. برای همین است که بچه های الان در مقایسه با کودکان نسل قبل چیزهای بیشتری درباره فناوری می آموزند و بعد یاد می گیرند که همین مهارتها را در شرایط و موقعیتهای دیگر هم به کار بگیرند.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
این مهارت رو حتما بهش یاد بدین: روش های تقویت فن بیان کودک (10 ترفند تقویت مهارت گفتاری)
خب، حالا سوال اینجاست که “مهارت زندگی” دقیقا چیست؟ به بیان خیلی ساده و اولیه می توان گفت که مهارتهای زندگی مجموعه توانایی هایی هستند که باعث مستقل، انعطاف‌پذیر، خودکفا و سازنده شدن افراد می شوند و مهارت و امکان سازگاری، بقا و شکوفایی در شرایط جدید را در اختیارشان می گذارند. خیلی از این مهارتها مثل خواندن، یادگیری اصول اولیه و ابتدایی ریاضیات و تشخیص دوست از دشمن مهارتهایی هستند که بچه ها باید زودتر از بقیه چیزها در زندگی یاد بگیرند.
مهارتهایی فراتر از کلاس درس
زندگی به چیزی بیشتر از توانایی خواندن و نوشتن و حل مسائل ریاضی نیاز دارد. در اینکه در کلاسهای درس به دانش آموزان چیزهای مفیدی آموزش داده می شود شکی نیست؛ اما مهارتهای اصلی که کودکان باید برای داشتن آینده ای خوب و روشن یاد بگیرند فراتر از درسهای مدرسه است.
برخی از مهارت های زندگی که کودکان باید آنها را یاد بگیرند عبارتند از:
1- مهارت های ارتباطی
دوره پیش دبستانی و دبستان به بچه ها یاد می دهد که چطور خوب بنویسند، خوب صحبت کنند و چطور کلمات را به درستی تلفظ کنند. اما برای برخورداری از مهارتهای ارتباطی خوب به چیزهایی فراتر از اینها نیاز است. بعضی از مهارت های ارتباطی مهم که شما باید به فرزندانتان بیاموزید شامل موارد زیر می شوند:
- اهمیت گوش دادن، شنیدن و فهمیدن دیگران وقتی که در حال صحبت با کودک هستند.
- نحوه غربال کردن صحبتهای دیگران برای فهمیدن منظور اصلی آنها
- توانایی شمرده و مختصر صحبت کردن برای بیان خواسته ها
- استفاده از حرکات و نشانه های غیرکلامی برای برقراری ارتباط بهتر و فهمیدن منظور حرکات غیر کلامی دیگران
- استفاده از رسانه های عصر جدید مثل ایمیل، پیام متنی و شبکه های اجتماعی برای برقراری ارتباط با خانواده، دوستان، همکاران، همکلاسیها و غیره.
- اهمیت حفظ امنیت و حریم خصوصی در محیطهای مجازی
مهارتهای اجتماعی جزو ضروری ترین مهارتهایی هستند که باید به فرزندتان آموزش بدهید. بهترین روش برای یادگیری این مهارتها این است که کودکتان را به پذیرش موقعیت های اجتماعی تشویق کنید. فرزندتان را به جمع های خانوادگی دعوت کنید، او را در جمع همکلاسیها و دوستانش ببرید و در فعالیتهای گروهی مثل اردوها و کلاسهای تابستانی ثبت نامش کنید.
در کنار این مطلب بخوانید: آموزش تفکر خلاق به کودکان با ۱۶ روش
2- سلامت جسمانی و روانی
خیلی مهم است که کودکان برخی از مهارتهای اصلی و اساسی که بعدها خیلی به کارشان می آید را یاد بگیرند. این مهارتها عبارتند از:
- برنامه ریزی برای خواب و بیداری، وعده های غذایی، زمان بازی و انجام کارهای مدرسه
- بهداشت شخصی مثل مسواک زدن، حمام کردن و دوش گرفتن، شستن و تعویض مرتب لباسها، مرتب کردن رختخواب، تمیز کردن ملافه ها
- تغذیه صحیح و انتخاب وعده های غذایی سالم
- ورزش کردن و داشتن تناسب اندام مناسب با سن
- یادگیری روشهای مهم و آسان برای مقابله با استرس مثل تمرینهای تنفسی یا دور شدن لحظه ای از موقعیت های استرس زا برای جمع و جور کردن افکار و برنامه ریزی برای اقدام مناسب
- سازماندهی کارهای مدرسه، خانه، و محل کار برای کارآمد بودن و جلوگیری از در هم ریختگی
بچه ها در دوران مهدکودک و پیش دبستانی بعضی از این مهارتها را یاد می گیرند اما مهارتهای مهم مثل درست دستشویی رفتن و روشهای مناسب دوش گرفتن و حمام کردن را در خانه می آموزند. علاوه بر این، کودکان با الگوبرداری از رفتارهای پدر و مادرشان کارهایی مثل شستن لباس و مرتب کردن اتاق را هم یاد می گیرند.
3- مهارتهای خیابانی
این مهارتها به بچه های کوچک کمک می کند تا در کوچه و خیابان هوشمندانه عمل کنند؛ به خصوص وقتی که بزرگتر می شوند و زمان بیشتری را بدون پدر و مادر و به صورت مستقل می گذرانند. از جمله مهارتهای خوب مربوط به خیابان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درک علائم خیابان و چراغ راهنمایی
- آموزش عبور ایمن از خیابان به خصوص وقتی چراغ راهنما کار نمی کند یا وقتی هوا روشن نیست.
- عبور و مرور ایمن از پیاده رو و موقع اسکیت سواری
- تشخیص جهت های خیابان (شمال، جنوب، شرق، غرب و غیره)
- خواندن و فهمیدن مسیر عبور و مرور وسایل نقلیه (اتوبوس، مترو، تراموا) و نقشه ها و همینطور نحوه استفاده از وسایل حمل و نقل
معمولا مدارس و مهدکودکها بچه ها را به سفرهای درون شهری می برند تا نحوه استفاده درست از وسایل حمل و نقل و عبور و مرور ایمن را به آنها آموزش بدهند. با این حال بخش عمده ای از این مهارتها در روند گردش و رفت و آمد با خانواده و دوستان تقویت و تکمیل می شوند.
4- مهارت مدیریت پول
یادگیری مهارتهای مدیریت پول فرزند شما را برای استقلال مالی در آینده آماده می کند. توصیه می کنیم که در اسرع وقت این مهارتها را به کودک دلبندتان یاد بدهید:
- اهمیت مدیریت بودجه و گذران زندگی در محدوده داراییهای موجود
- پس انداز و سرمایه گذاری عاقلانه
- مقایسه قیمتها موقع خرید
- دنبال اجناس مورد نظر گشتن مثلا خرید یک اسباب بازی جدید، خرید لوازم مدرسه یا خرید مواد غذایی
- نحوه کار با کارتهای اعتباری
- وام و قرض گرفتن و شرایطشان
با اینکه اکثر مدارس و موسسات آموزشی درباره مسائل مالی چیزهایی به بچه ها آموزش می دهند، اما هیچ چیز مثل تجربه در دنیای واقعی موثر نیست و این فرصتیست که شما به عنوان والدین می توانید در اختیار کودکتان بگذارید تا مطمئن شوید او مهارتهای لازم را یاد می گیرد. از فرزندتان بخواهید وقتی برای خرید مواد غذایی یا چیزهای دیگر می روید با شما بیاید. به او یاد بدهید که قبض آب و برق را بخواند و نحوه کار با کارتهای اعتباری را یاد بگیرد.
بلد باشید: 14 بهترین بازی فکری برای کودک (افزایش هوش)
اگر کارهای حسابداری و امور مالی خانه را به صورت اینترنتی انجام می دهید یا پرداختهایتان آنلاین است، کودکتان را کنارتان بنشانید و بخش های مختلف سایت را به او یاد بدهید. این کارها به او کمک می کند تا او با مواردی مثل پرداخت، بدهی، موجودی، خرید و امور مالی آشنا شود.
5- مهارتهای حل مسئله (Problem-solving skills)
اغلب اوقات زندگی مشکلاتی سر راه ما می گذارد که راه حلهایشان خیلی سر راست و واضح نیستند. بچه ها باید یاد بگیرند که با پرورش مهارت حل مساله در خودشان، با چالشها و مشکلات زندگی به درستی دست و پنجه نرم کنند. برخی از مهارتهای خوب حل مساله که باید به فرزندتان آموزش بدهید عبارتند از:
- اگر گم شد باید چکار کند؟
- اگر از قطار یا اتوبوس جا ماند چه کار کند؟
- نحوه برخورد با افراد قلدر و زورگو
- یادگیری تقاضای مودبانه برای گرفتن بقیه پول
- بهترین کار برای وقتی که کتابش را فراموش کرده یا کتاب اشتباهی سر کلاس آورده چیست؟
- اگر اعتبار کارت اتوبوس کافی نبود چه کار کند؟
- برگرداندن دیر موقع کتاب به کتابخانه و جبران تاخیر
- نحوه درست اعلام نارضایتی از چیزی (مثلا شاکی بودن از مدل مو، طعم کهنه ساندویچ یا سرد/ گرم بودن غذا)
همه اینها چالشهایی هستند که بچه ها نه فقط در دوران مدرسه، بلکه در بزرگسالی و در زندگی شخصی و کاری خودشان هم با آنها مواجه خواهند شد. به کودکتان کمک کنید تا مهارتهای حل مساله را در خودش پرورش بدهد. وقتی در کودکی به او آموزش می دهید که چطور مقابل زورگویی و قلدری بایستد و از حقش دفاع کند، وقتی بزرگ شد هم به راحتی از رئیسی که زحماتش را نادیده می گیرد درخواست ترفیع و اضافه حقوق می کند.
6- مهارتهای تفکر انتقادی (critical thinking skills)
خیلی مهم است که بچه ها یاد بگیرند چطور روی پای خودشان بایستند، خودشان فکر کنند و بر اساس افکار خودشان و بدون اینکه تحت تاثیر نظرات دیگران قرار بگیرند تصمیم بگیرند. آموزش مهارتهای تفکر انتقادی شامل موارد زیر می شوند:
- در مواقع اضطراری چطور واکنش نشان بدهیم
- چقدر و چطور نظرات دیگران را در تصمیم گیریهایمان مدنظر قرار بدهیم
- برای تفکیک منابع خبری معتبر از منابع جعلی و غیر معتبر دنبال چه چیزی باشیم
- تا حد امکان قضاوتهای ناگهانی نداشته باشیم و نظر دادن را به تاخیر بیندازیم
یکی از راههای تشویق و پرورش تفکر انتقادی در کودکان این است که مرتب با فرزندتان درباره عناوین اخبار و حوادث مختلف صحبت کنید. از او بپرسید که چطور با حوادثی که برای افراد مختلف پیش آمده و خبرش را در تلویزیون، اینترنت یا روزنامه ها خوانده و شنیده اید برخورد می کند؟ ایفای نقش یا بازی کردن در موقعیت های فرضی نیز یکی از روشهای عالی برای رشد مهارت تفکر انتقادی در کودکان است.
18 مهارت دیگه که به اندازه این 6 تا مهم نیستن اما مهمن! این ۱۸ مهارت ضروری را به کودکان تان آموزش دهید
من پیشنهاد میکنم این مهارت رو هم به کودک یاد بدین: آموزش کامپیوتر برای دانش آموزان ابتدایی (6 مهارت ضروری)
مزایا و فواید یادگیری مهارتها برای کودکان
1- مدیریت صحیح استرس
به عنوان پدر و مادر حتما می دانید که ما چیزی به نام استرس خوب و استرس بد داریم. استرس خوب یا “eustress” باعث تحریک انگیزه و اراده ما برای انجام کارها و وظایفمان می شود و کمک می کند تا احساس سرزندگی و هیجان داشته باشیم. در مقابل، استرس بد باعث ایجاد اضطراب افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان می شود. پرورش مهارتها در کودکان به آنها کمک می کند تا با استرس بد مقابله کنند و از مزایای استرس خوب بهره ببرند.
2- بهبود سلامت جسمی
مهارتهایی مثل فعالیت و تحرک بدنی منظم، قدرت عضلانی، تعادل و هماهنگی اندامها را بالا می برد. علاوه بر این، ورزش و فعالیت بدنی باعث کنترل وزن، کاهش فشار و کلسترول خون و افزایش سلامتی روح و روان می شود و خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته، دیابت نوع 2، پوکی استخوان و سرطان را هم کم می کند.
حتما بخوانید: ۹ تا از مضرات اصلی اینترنت برای کودکان +راهکارها
3- افزایش مهارت های اجتماعی
پرورش مهارتها در کودکان با فراهم کردن فرصت تعامل و ارتباط با دیگران به تقویت مهارتهای اجتماعی آنها کمک می کند. علاوه بر این، عزت نفس و اعتماد بنفس را در بچه ها افزایش می دهد و ضمن اینکه تصویر بدنی خوبی از خودشان ایجاد می کند، روابطشان با دیگران را هم بهبود می بخشد.
4- افزایش عزت نفس
مهارت پروری در کودکان رابطه مستقیمی با افزایش حس موفقیت و غرور دارد و به آنها حس ارزشمند بودن می دهد. این مورد به خصوص زمانی صدق می کند که بچه ها به اهداف و وظایفی که برای خودشان تعیین کرده بودند برسند. وقتی کودک حس خوبی نسبت به خودش داشته باشد احتمال اینکه بیشتر ریسک کند و چیزهای جدیدتری تجربه کند هم بیشتر می شود.
5- کاهش مشکلات رفتاری
بچه هایی که در فعالیتهای مهارت پروری مختلف شرکت می کنند مشکلات رفتاری کمتری از خودشان نشان می دهند. دلیل این مساله می تواند به فعالیت بدنی کودکان برگردد که باعث آزادسازی انرژی و تنش بدن آنها می شود و علاوه بر این استرسشان را کمتر و خلق و خویشان را هم بهتر می کند.
6- بهبود خواب
شواهد نشان می دهد کودکانی که در فعالیت های مهارتی مشارکت دارند نسبت به بچه های غیر فعال بهتر می خوابند. ورزش و تحرک بدنی باعث خسته شدن کودکان می شود و کمک می کند تا زود به خواب بروند و مدت طولانی تری در خواب باشند.
دانلود کنید ۱۰ فیلم آموزش اینترنت برای کودکان ۲ تا ۸ ساله
7- احساس آرامش بیشتر
یادگیری مهارتهای مختلف باعث ایجاد احساس آرامش در کودکان می شود. ورزش کردن به عنوان یکی از مهارتهای مفید به ترشح هورمون اندورفین در مغز که بهبود دهنده روحیه و خلق و خو است کمک می کند. علاوه بر این، عمل تنفس متمرکز که در فعالیتهای مهارتی مختلف استفاده می شود نیز در تقویت آرامش موثر است.
