ما به عنوان پدر و مادر دلمان می خواهد فرزندانی مستقل که از تفکر انتقادی (critical thinking) برخوردارند بزرگ کنیم. دوست داریم بچه هایمان بتوانند مشکلات را تجزیه و تحلیل کنند و خودشان به راه حلهای مناسب برسند. اما متاسفانه در جامعه امروزی کمتر به پرورش مهارتهای تفکر انتقادی پرداخته می شود.
با رواج وسایل الکترونیکی مثل گوشی، لپ تاپ، تبلت و جریان مداوم اطلاعات، این فرصت که بچه ها بتوانند خودشان مسائل را غربال کنند و بفهمند چه چیزهایی مهم هستند کمتر پیش می آید. برای همین، خیلی مهم است که پدر و مادرها دنبال راهی برای تشویق تفکر انتقادی در کودکانشان باشند.
یکی از بهترین راهها برای رسیدن به این هدف، بازی کردن است. بازیهایی که بچه ها را به سمت حل معما یا کشف سرنخها می کشانند به آنها کمک می کنند تا تفکر انتقادی داشته باشند. بهترین بخش ماجرا اینجاست که بچه ها موقع بازی کردن حتی متوجه هم نمی شوند که در حال یادگیری هستند!
در کنار این مطلب بخوانید: آموزش تفکر خلاق به کودکان با ۱۶ روش
مطلب امروز ما را تا انتها بخوانید و دفعه بعد که خواستید با کودکتان بازی کنید یکی از بازیهای فکری گفته شده در این مقاله را امتحان کنید. به این ترتیب هم کودکتان سرگرم می شود و هم مهارت تفکر انتقادی در او رشد می کند.
تفکر انتقادی چیست و چرا اهمیت دارد؟
قبل از معرفی بازیهای مفید برای بچه ها، بیایید ببینیم اصلا تفکر انتقادی چیست؟ طبق تعریف استنفورد (Stanford)، تفکر انتقادی به فرآیند قضاوت مستدل گفته می شود که شامل تجزیه و تحلیل و ارزیابی اطلاعات، شناسایی سوگیری ها و خطاها و فرمول بندی نتایج قابل پشتیبانی است.
تفکر انتقادی از خیلی جهات نقطه مقابل باور کورکورانه و پذیرفتن بی چون و چرای مسائل مختلف به عنوان حقیقت است. این باور که چون اکثریت افراد چیزی را قبول دارند پس من هم باید آن را بپذیرم در تفکر انتقادی جایی ندارد. متفکران انتقادی از دلایل و شواهد برای رسیدن به نتایج درست استفاده می کنند نه نظریات عموم جامعه.
چنین روندی برای تصمیم گیری آگاهانه در همه زمینه های زندگی، از امور مالی شخصی گرفته تا مسائل سیاسی، اجتماعی و غیره مهم و ضروری است. تفکر انتقادی با یک بله و خیر ساده به مسائل جواب نمی دهد، بلکه چندین دیدگاه را تجزیه و تحلیل و اطلاعات موجود را مجددا ارزیابی می کند.
حتما بخوانید: ۱۲ بازی مناسب کودکان پیش دبستانی
به این ترتیب می توان گفته که تفکر انتقادی یک مهارت مادام العمر است و برای موفقیت در جهانی که مدام در حال تغییر و تحول است حیاتی محسوب می شود.
بهترین بازیهای سرگرم کننده برای پرورش تفکر انتقادی در کودکان
در ادامه به برخی از بهترین بازیها که می توانند تفکر انتقادی را در بچه ها پرورش بدهند اشاره می کنیم:
1- سودوکو
بچه ها باید از همان دوران کودکی مهارت تفکر انتقادی را یاد بگیرند تا در بزرگسالی به مشکل نخورند. سودوکو یکی از بهترین بازیهایی است که به بچه ها کمک می کند تفکر انتقادی را آموزش ببینند. این بازی یک پازل اعداد است که در هر سطر و ستون کادر 3×3 آن اعداد 1 تا 9 قرار می گیرند. رابطه بین این اعداد منطقی است و کودک باید با توجه به اعدادی که از قبل در جدول قرار گرفته، بقیه عددها را طوری بچیند که در هر ستون یا سطر هیچ عددی تکراری نباشد.
سودوکو نه تنها بازی سرگرم کننده و چالش برانگیزی است، بلکه مهارت های مهم حل مسئله و استدلال را هم در کودکان پرورش می دهد. بچه ها در حین حل سودوکو یاد می گیرند که چطور اطلاعات را تجزیه و تحلیل کنند، الگوها را بشناسند و به شکلی انتقادی بهترین راه حل برای ادامه را پیدا کنند. علاوه بر این، بازی سودوکو تمرکز و توجه کودکان به جزئیات را هم افزایش می دهد.
بازی فیزیکی علمی: بازی علمی و آموزنده پیچ و مهره برای کودکان زیر ۸ سال
2- پازل
یکی از بهترین بازیها برای پرورش تفکر انتقادی در کودکان پازل است. موقع حل پازل، کودک نه تنها باید بفهمد که چطور قطعات را کنار هم بگذارد، بلکه باید از مهارت حل مساله خودش هم استفاده کند تا بفهمد که پازل قرار است چه شکلی را نشان بدهد.
علاوه بر این، ساخت پازل باعث می شود بچه ها روی جزئیات توجه و تمرکز بیشتری کنند و آگاهیشان نسبت به اطراف هم بیشتر شود. به همین دلیل است که پازل جزو بهترین بازیها برای پرورش تفکر انتقای محسوب می شود.
پازلهای مختلفی وجود دارد که می توانید با توجه به سن کودکتان آنها را انتخاب کنید. بچه های کوچکتر بهتر است با پازلهای ساده با قطعات بزرگ بازی کنند. حتی می توانید خودتان در خانه با برش عکس از مجلات یا دانلود تصاویر از اینترنت و چاپ کردن و سپس بریدن آن یک پازل خوب بسازید. مهم نیست که پازل بخرید یا بسازید؛ مهم این است که تفکر انتقادی کودک را به نحوی تقویت بدهید.
بازی فیزیکی علمی: آموزش سرگرمی جالب و علمی بازی با برگ ها
3- ماز
ماز هم یکی دیگر از بازیهای سرگرم کننده، هیجان انگیز و در عین حال مفید برای بچه هاست. این بازی جالب پیچ و خم هایی دارد که کودک باید از میان آنها راه درست را پیدا کند تا به مقصد برسد. مازها اندازه و ابعاد مختلفی دارند؛ از مازهای ساده گرفته تا مازهای سخت و پر پیچ و خم، همگی می توانند مهارتهای حل مساله و تفکر انتقادی را در کودک شما پرورش بدهند. حتی خودتان هم می توانید با استفاده از اشیاء و وسایلی مثل نوار چسب، دستمال کاغذی یا نخ برای کودکتان ماز بسازید.
در اینترنت، مجلات و کتابها هم مازهای زیادی وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید. با این پیچ و خمهای سرگرم کننده هم می توان برنامه ریزی و پیروی از دستورالعملها را به بچه ها یاد داد و هم قدرت حافظه و تفکرشان را تقویت کرد.
4- بازی پیدا کردن تفاوتها
در بازی پیدا کردن تفاوتها، دو عکس به کودک داده می شود که در نگاه اول کاملا شبیه همدیگر هستند؛ اما یک سری تفاوتهای ریز بینشان وجود دارد که کودک باید آنها را پیدا کند. بچه ها برای برنده شدن باید دو تصویر را با دقت کامل بررسی و تمام تفاوتهای بین آنها را کشف کنند.
این بازی برای بچه ها نه تنها سرگرم کننده است، بلکه فرصتی عالی برای رشد و توسعه تفکر انتقادی را هم برایشان مهیا می کند. بچه ها همانطور که دنبال تفاوتهای عکسها می گردند مجبور می شود با دقت به جزئیات توجه کنند. این تفکر متمرکز باعث تقویت مهارت های مهم حل مسئله و مشاهده در کودکان می شود.
دانلود کنید: ۹ اپلیکیشن آموزشی برتر همراه با بازی برای کودکان
5- بازیهای رومیزی
لازم نیست حتما بزرگسال باشید تا از بازیهای رومیزی لذت ببرید؛ اتفاقا خیلی از بهترین بازیهای رومیزی برای بچه ها طراحی و ساخته شده اند. این نوع بازیها نه تنها سرگرم کننده اند و اعضای خانواده را دور هم جمع می کنند، بلکه برای تشویق بچه ها به تفکر انتقادی هم بسیار عالی هستند. لیست زیر نمونه هایی از بهترین بازیهای رومیزی را به شما معرفی می کند:
- حدس بزن کی؟: این بازی جذاب یکی از بهترین روشها برای آموزش منطق و استنباط به بچه هاست. در این بازی بازیکنان به نوبت درباره شخصیت اسرار آمیزشان از همدیگر سوال می پرسند تا بالاخره مشخص شود که هر کسی چه نقشی دارد.
- سرنخ: بازی سرنخ یکی دیگر از بازیهای رومیزی عالیست که با طرح یک معمای قتل شما را به چالش می کشد. بازیکنان باید با بازجویی از مظنونان و جمع آوری سرنخها کشف کنند که قاتل کیست و کجا و با چه اسلحه ای این کار را انجام داده است.
- مونوپولی (Monopoly): یکی از بازیهای جذاب در زمینه خرید و فروش که مهارت مدیریت پول را هم به بچه ها یاد می دهد بازی مونوپولی است. در این بازی بازیکنان باید پولشان را به شکل عاقلانه و هوشمندانه برای خرید ملک، پرداخت اجاره و جلوگیری از ورشکستگی مدیریت کنند.
- مهاجران کاتان (Settlers of Catan): در این بازی استراتژیک محبوب، بازیکنان باید منابع و داراییهایشان را برای ساخت شهرک خودشان با هم مبادله کنند. بازی مهاجران کاتان به بچه ها یاد میدهد که برای پیشرفت کردن چطور باید از منابعشان استفاده کنند.
- دزدان دریایی سیب زمینی (Potato Pirates): در این بازی جذاب که بچه ها را به تفکر انتقادی و حل مسئله تشویق می کند بازیکنان باید برای جمع آوری 7 کارت پادشاه سیب زمینی با هم رقابت کنند و هر کسی 7 کارت را جمع کرد یا همه حریفها را حذف کرد برنده می شود.
6- جستجوی کلمات
یکی دیگر از بهترین بازیها برای تشویق بچه ها به تفکر انتقادی، بازی جستجوی کلمات است. در این بازی یک سری حروف کنار هم قرار گرفته اند که کودک باید با دقت به آنها نگاه کند و کلمه پنهان شده در دل حروف را پیدا کند. چالش بازی اینجاست که کلمات می توانند به صورت افقی، عمودی و یا مورب پنهان شده باشد؛ بنابراین پیدا کردنشان نیاز به دقت دارد. هر بار که کودک کلمه جدیدی پیدا کرد دور آن خط می کشد.
از آنجایی که بازی جستجوی کلمات بچه ها را وارد به دقت و ریزبینی می کند، باعث تقویت مهارت های حل مسئله و تجزیه و تحلیل آنها می شود. علاوه بر این، جستجوی کلمات بازی جذاب و سرگرم کننده ایست که بچه ها در هر سنی از آن لذت می برند.
باز هم بازی: 9 سایت بازی آنلاین کودکانه رایگان (آموزشی سرگرم کننده)
7- معما
طرح معما یکی از بهترین راهها برای تقویت حس کنجکاوی و تفکر انتقادی در بچه هاست. معما گفتن نه تنها سرگرم کننده و جالب است، بلکه باعث می شود بچه ها به فکر فرو بروند و برای حل آن مهارتهای حل مساله خودشان را به کار بگیرند. می توانید از این معماهای جالب برای بچه ها استفاده کنید:
- اون چیه که سه تا چشم داره و یه پا؟ (چراغ راهنمایی)
- اون چیه که اندازه فیل بزرگه ولی هیچ وزنی نداره؟ (سایه فیل)
- کدوم گله که حرف اولشو برداریم روی آب شناور میشه؟ (شقایق)
- زنده نیستم اما بزرگ میشم، ریه ندارم اما اکسیژن میخوام، دهن ندارم اما آب بخورم میمیرم. من چی ام؟ (آتش)
8- بازی حافظه
بازیهای حافظه هم جزو بهترین بازیها برای پرورش تفکر انتقادی در کودکان هستند. این نوع بازی را هم به صورت آنلاین می توانید انجام بدهید و هم در خانه. برای انجام این بازی اول یک سری کارت را روی زمین یا میز می چینید و از کودکتان می خواهید که تصویر روی کارتها را به ذهن بسپارد. بعد کارتها را برمیگردانید و از او جای کارتهای بخصوص را می پرسید. هر چقدر تعداد کارتها بیشتر شود درجه سختی بازی هم بالاتر می رود.
بچه ها موقع انجام این بازی باید شش دنگ حواسشان را جمع کنند و جزئیات را به خاطر بسپارند؛ برای همین توجه و تمرکزشان بیشتر می شود و مهارت تفکر انتقادی آنها هم پرورش می یابد.
حتما بخوانید: معرفی ۵ کلاس آموزشی که حتما کودکان خود را باید به آنها بفرستید!
9- بازی به خاطر سپردن وسایل
برای انجام این بازی ساده اما مفید می توانید یک سینی بردارید و در آن وسایل مختلف مثل مداد، چسب، کاسه و غیره قرار بدهید. بعد 5 تا 10 ثانیه به کودکتان اجازه بدهید تا وسایل داخل سینی را با دقت نگاه کنید. در مرحله بعد باید روی سینی را بپوشانید و از فرزندتان بخواهید اسم وسایلی که در سینی بود را بگوید. هر بار که جواب درستی داد یک جایزه کوچک به او بدهید تا بازی برایش جذابتر شود.
10- مکعب روبیک
مکعب روبیک یکی از آن بازیهای سخت اما در عین حال بسیار مفید و موثر برای تقویت تفکر انتقادی در بچه هاست. برای یادگیری این مکعب می توانید آموزشهای آن را در اینترنت دنبال کنید یا با فرزندان و اعضای خانواده تان برای حلش رقابت کنید. مکعب روبیک باعث تقویت حافظه و رشد مهارتهای حل مساله در بچه ها می شود.
11- بازیهای آنلاین
این روزها که خیلی از بچه ها با موبایل و تبلت سر و کار دارند چه بهتر که از این فناوریها برای رشد ذهنی آنها استفاده کنیم. بازیهای آنلاین و جذاب زیادی برای همه سنین در اینترنت وجود دارد که هم سرگرم کننده هستند و هم مهارت تفکر انتقادی را در بچه ها پرورش می دهند.
حتما بخوانید: ۴ تا از بهترین اپلیکیشن های اندروید برای آموزش زبان به کودکان
12- بیست سوالی
یکی دیگر از بازیهای ساده، کم خرج و موثر بازی بیست سوالی است. برای انجام این بازی اسم یک شئ، میوه، حیوان یا هر چیز دیگری را انتخاب کنید و در ذهن نگه دارید. بچه ها باید با پرسیدن سوال تلاش کنند تا به این اسم برسند. می توانید به جای بیست سوالی پانتومیم هم بازی کنید. در پانتومیم به جای حرف زدن باید با یک سری حرکت، مخاطب را به کلمه مورد نظر برسانید.
13- بازی داستان سازی با یک کلمه
این بازی هم خلاقیت بچه ها را شکوفا می کند و هم درک زبانی آنها را بالا می برد. برای انجام بازی یک موضوع انتخاب کنید؛ مثلا اسم یک حیوان. بعد بچه ها را دور خودتان جمع کنید و از آنها بخواهید هر کدامشان یکی پس از دیگری با صدای بلند یک کلمه بگوید تا ریتم داستان جلو برود. داستانتان باید حداقل 30 کلمه داشته باشد. این کلمات را روی کاغذ بنویسید و در نهایت داستان را بلند بخوانید.
جمع بندی
تفکر انتقادی مهارتی نیست که یک بشود آن را یک شبه یاد گرفت. درست مثل هر مهارت دیگری، تفکر انتقادی هم به صبر، تمرین و زمان نیاز دارد. بازی کردن روشی موثر و مفید برای پرورش این مهارت در کودکان است. می توانید از بازیهایی که در این مطلب به آنها اشاره شد استفاده کنید تا کودکی خلاق و با تفکر مهارت انتقادی پرورش بدهید.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
