در ادامه آموزش های تربیتی و سلامت نوزاد، در این مطلب بیش از ۱۰ نکته مهم مراقبتی نوزاد تازه متولد شده تا ۴ ماهگی که همه پدر و مادرها باید به آنها دقت کنند می پردازیم.
مراقبت از نوزاد پس از تولد
WHO (سازمان بهداشت جهانی) توصیه می کند که زنان تا ۲۴ ساعت پس از زایمان، نباید از بیمارستان مرخص شوند. صرف نظر از محل تولد، یک نفر باید در طی ۲۴ ساعت اول، در کنار مادر و نوزاد باشد تا وجود هر گونه مشکل در مادر یا فرزندش را گزارش کند و بعبارت دیگر مراقب آن دو باشد. بسیاری از عوارض و مشکلات، در ۲۴ ساعت پس از زایمان ممکن است رخ دهند.
اگر زایمان در خانه انجام شود، مهم است که مادر و نوزاد در اسرع وقت معاینه پس از زایمان را انجام دهند که ترجیحاً باید ظرف ۲۴ ساعت پس از تولد صورت گیرد. اگر زایمان در یک مرکز درمانی صورت پذیرد، مادر و نوزاد باید قبل از ترخیص، معاینه بعد از زایمان را دریافت کنند.
۱-بغل کردن کودک
اگر مدت زیادی ست که از نوزادان مراقبت نکرده اید، احتمالا باید اصول آن را یاد بگیرید. در اینجا چند اصول اساسی برای بغل کردن نوزاد وجود دارد:
- قبل از دست زدن به کودک، دستان خود را بشویید (یا از دستگاه ضدعفونی کننده دست استفاده کنید). نوزادان تازه متولد شده سیستم ایمنی قوی ندارند، بنابراین در معرض خطر عفونت هستند. اطمینان حاصل کنید که دست های کسانی که کودک را بغل می کنند، تمیز باشد.
- از سر و گردن نوزاد خود حمایت کنید. هنگام در آغوش گرفتن یا خواباندن کودک، حتما دست خود را زیر سر و گردن فرزندتان قرار دهید.
- هرگز نوزاد خود را، (چه در زمان بازی و چه زمان خستگی) تکان ندهید. لرزش و تکان دادن می تواند باعث خونریزی در مغز و حتی مرگ شود. اگر لازم است کودک خود را از خواب بیدار کنید، این کار را با تکان دادن او انجام ندهید و در عوض، پای کودک خود را بلند کنید یا به آرامی روی گونه هایش بکشید.
- اطمینان حاصل کنید که کمربند محافظ کودک در کریر، کالسکه یا صندلی ماشین بسته شده است. انجام هر فعالیتی را که می تواند خیلی خشن یا پرتکان باشد محدود یا متوقف کنید.
- به یاد داشته باشید که نوزاد شما آماده ی انجام بازی های خشن نیست، مثلا او را به هوا نیندازید یا کارهای خطرناک انجام ندهید.
۲- پوشک و مراقبت از بند ناف
کودک شما حداقل به ۸ تا ۱۲ پوشک (پارچه ای، یکبار مصرف یا ترکیبی از هر دو) در روز نیاز دارد. بعضی از نوزادان نسبت به بقیه ی نوزادان از پوشک بیشتری استفاده می کنند و برخی دیگر استفاده ی کمتری دارند. شما به چند پوشک با اندازه های کوچک نیاز دارید، انتخاب سایز مناسب پوشک اهمیت زیادی دارد.
سعی کنید دو بسته پوشک نوزادی خریداری کنید. خرید سایزهای مختلف پوشک های پارچه ای می تواند کمی هزینه بر باشد. بسیاری از مادران در چند هفته اول پس از زایمان، از پوشک های یکبار مصرف استفاده می کنند تا زمانیکه کودک از پوشک سایز متوسط استفاده کند.
تعویض پوشک نوزاد تازه متولد شده، کار دشواری نیست. همیشه یک پوشک تمیز در دسترس داشته باشید و تمام لوازم مورد نیاز تعویض پوشک را در یک نقطه قرار دهید. اطمینان حاصل کنید که نوزاد در جای امنی قرار دارد و او را بدون مراقبت رها نکنید، حتی نوزادان کوچک نیز می توانند غلط بزنند، بنابراین به مراقبت بسیار زیادی نیاز دارند.
اگر فردی مبتدی هستید، هنگام تعویض پوشک نوزاد، او را کاملا برهنه کنید. این از کثیف شدن لباس های فرزندتان جلوگیری می کند. ممکن است پوشک نکردن کودک برای چند دقیقه، باعث کثیف شدن محیط اطراف یا حتی خود شما شود، بنابراین مواظب باشید!
۳- مراقبت از بند ناف
پزشک شما باید بطور دقیق توضیح دهید که چگونه از بند ناف نوزادتان مراقبت کنید، اما بیایید به اصول اولیه ی زیر نگاهی بیندازیم.
برای جلوگیری از عفونت، بند ناف باید تمیز باشد. علائم عفونت عبارتند از:
- قرمزی
- ورم
- بوی ناخوشایند
در صورت مشاهده ی علایم عفونت، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
بند ناف باید پس از چند هفته بیفتد. برای تمیز کردن بند ناف، نیازی به شستن منظم آن نیست. درعوض باید از کثیف شدن آن جلوگیری کنید. بندناف را خشک نگه دارید. پوشک را زیر بند ناف ببندید تا از آسیب به آن جلوگیری شود. بهتر است از داروی ضد عفونی کننده برروی بند ناف استفاده نکنید (اینکار زمان افتادن بند ناف را طولانی تر می کند).
۴- حمام کردن نوزاد تازه متولد شده
حمام کردن نوزاد می تواند بسیار سرگرم کننده باشد. نکته اصلی برای انجام اینکار، مهارت و مراقبت است. بچه ها خیلی کثیف نمی شوند و حمام کردن روزانه لازم نیست. اگر فرزندتان از حمام کردن لذت می برد، می توانید اینکار را زود به زود انجام دهید.
جمع آوری تجهیزات مورد نیاز قبل از شروع حمام کردن، ضروری است. پس از آماده شدن، می توانید نوزاد را در وان آب قرار دهید یا از یک نفر دیگر برای نگه داشتن کودک کمک بگیرید.
لازم به ذکر است که برخی از صابون ها معمولاً می توانند پوست کودک را خشک کنند یا برای پوست لطیف و حساس نوزاد مناسب نباشد. بعضی از نوزادان نسبت به برخی مواد شیمیایی که حتی در نرم ترین مواد پاک کننده نیز وجود دارد، بسیار حساس هستند. اطلاعات کامل راجب حمام کردن نوزاد در اینجا
۵-تغذیه
کودک در این سن هنوز باید شیر مادر یا شیر خشک بخورد. بیشتر بچه ها در هر ۴ تا ۵ ساعت ۱۷۰ تا ۱۹۸ گرم شیر دریافت میکنند. میتوانید آبمیوه را در ۴ تا ۶ ماهگی شروع کنید اما باید به مقدار محدودی در روز باشد. اگر فرزندتان از شیر خودتان تغذیه میکند گاهی اوقات میتوانید شیرتان را در شیشه بدوشید تا کودکتان راه دیگر شیر خوردن را هم یاد بگیرد و هم اینکه دیگران میتوانند از این راه به فرزند شما شیر بدهند. بعضی بچه ها در این سن میتوانند خوردن غلات را شروع کنند، وقتی بچه برای خوردن غلات آماده است که بتواند به اندازه کافی سرش را بالا بگیرد تا بتواند با قاشق غذا بخورد. برای دادن غلات به بچه به جای استفاده از بطری نوزاد و… از قاشق استفاده کنید.در کنار فرزندتان بنشینید تا عادت های غذا خوردن مناسب را یاد بگیرد. هنگام شروع غلات از برنج میکس شده با شیر مادر یا شیرخشک استفاده کنید. ابتدا از یک مخلوط رقیق استفاده کنید و بتدریج غلظت آن را افزایش دهید.
در ۴تا ۶ ماهگی همچنین میتوانید برای تغذیه کودک از میوه و سبزیجات خالص هم استفاده کنید. یک غذا یا آبمیوه جدید را هر ۵ روز یکبار شروع کنید تا مطمئن شوید بچه به غذای جدید حساسیت ندارد. خوشبختانه بچه ها نسبت به شیشه جوابگو هستند اما زمانی که خیلی گرسنه نیستند از بطری استفاده نکنید. بچه هایی که زمان زیادی بطری در دهانشان است از آن بعنوان یک شیء امنیتی استفاده میکنند پس از شیرگرفتن آنها سختتر است. این کودکان همچنین بیشتر به عفونتهای گوش و پوسیدگی دندان مبتلا میشوند.
۶-رشد و نمو
کودک شروع به تاب خوردن از روی شکم به پشت میکند. صدای کودکتان بلندتر میشود و ممکن است هنگام خوشحالی یا گریه کردن- هنگام درخواست غذا یا بغل کردن- جیغ بزند. در این شرایط صدای آرام بخش و ملایم بهترین راه برای آرام کردن کودک است. کودکان در این سن از اسباب بازیهایی که هنگام تکان خوردن صدا میدهند خوششان می آید. گریه کردن بچه ها طبیعی است. در این سن شما نمیتوانید یک بچه را لوس کنید فقط بهترین راه این است که سریعا نیازهایش را برطرف کنید.
۷-خواب
بسیاری از کودکان در سن ۴ ماهگی، در طول شب و همچنین ۴تا۶ ساعت در روز را میخوابند.اگر الگوی خواب کودک شما متفاوت است میتوانید از یک پزشک بخواهید در مورد بیدار نگه داشتن او در طول روز و خوابیدنش در شب راهکارهایی به شما پیشنهاد کند. فراموش نکنید که کودکتان را در رخت خواب خودش و بر روی کمر بخوابانید.
۸-برایش کتاب بخوانید
همینطور که کودک بزرگ میشود برایش کتاب بخوانید.کتابهایی انتخاب کنید که دوام زیادی دارند-مثل کتابهای پارچه ای یا تخته ای- . همچنین کتابهایی که عکس های بزرگ ساده و همچنین رنگهای زیبا و روشن دارند را انتخاب کنید.
۹-دندان در آوردن
در این سن ممکن است کودکتان شروع به دندان در آوردن بکند که باعث میشود تمایل به جویدن چیزهای زیادی داشته باشد. حلقه های دندان در این حالت ممکن است مفید باشد.
حتما بخوانید: چرا بعضی از نوزادان زودتر دندان در می آورند؟
نکات ایمنی
خفه شدن
- موبایل یا اسباب بازی های آویز دار را از دسترس کودک بردارید.
- طناب، سیم یا بندها را -بخصوص نزدیک به گهواره یا تخت- از دسترس کودکتان خارج کنید .طناب ها و بندهاو… دور گردن کودک میتواند او را خفه کند.
- کیسه های پلاستیکی را از دسترس کودک خارج کنید.
- از اسباب بازی های غیرقابل شکستن، بدون لبه های تیز و برنده استفاده کنید و همچنین از اسباب بازی هایی که قطعات کوچک دارند و موجب خفه شدن کودک میشود اجتناب کنید.
آتش سوزی و سوختگی
- هرگز هنگام بغل کردن کودک یا نزدیک او چیزهای داغ نخورید یا در دست نگیرید.
- Smoke detector ها را برای اطمینان از سالم بودنشان چک کنید.
- دمای شیرخشک را به دقت کنترل کنید واز دستتان برای چک کردن گرمی یا سردی آن استفاده کنید.
سقوط
- هیچوقت بچه را در مکان بلندی تنها رها نکنید.
- بچه را در روروک نگذارید.
ایمنی خودرو
- بچه را در صندلی کودک مناسب در صندلی عقب خودرو قرار دهید.
- هرگز کودکتان را در ماشین تنها نگذارید.
- کمربند ایمنی تان را ببنیدید.
سیگار کشیدن
- کودکانی که در خانه هایی زندگی میکنند که در آن یک نفر سیگار میکشد، بیشتر به عفونت های تنفسی گرفتار میشوند. علائم آنها نیز شدیدتر و طولانی تر از کودکانی است که در خانه عاری از دود سیگار زندگی میکنند.
- اگر سیگاری هستید یک زمانی را مشخص کنید و سیگار کشیدن را ترک کنید.برای فرزندانتان الگوی خوبی باشید.
- اگر نمیتوانید سیگار را ترک کنید، در خانه یا نزدیک کودک سیگار نکشید.
واکسیناسیون
در ۴ ماهگی این واکسن ها باید به کودک زده شود:
- DTaP -diphtheria, acellular pertussis, tetanus-
- Hib -Haemophilus influenza type B-
- polio pneumococcal -PCV7-
- rotavirus oral vaccine-واکسن خوراکی روتا ویروس-
- بعضی کودکان در این سن واکسن هپاتیتB هم دریافت میکنند.
- تعدادی از این واکسن ها با هم ترکیب میشوند و زده میشوند پس بچه ها ۴تا۵ بار واکسن جداگانه نمیگیرند.
حتما بخوانید: معرفی واکسن های ضروری نوزادان ۱ تا ۹ ماهه به تفکیک هر ماه
بعد از دریافت این واکسن ها ممکن است بچه تا یک روز تب و احساس ناراحتی کند.همچنین ممکن است جای واکسن درد،قرمزی و ورم دیده شود. برای جلوگیری از تب نوزاد میتوانید به او استامینوفن در دوز مناسب بدهید. برای ورم و درد یک حوله یا دستمال گرم و مرطوب در جای واکسن بگذارید.
در موارد زیر به پزشک یا مرکز بهداشت مراجعه کنید:
کودکتان جوش ها یا دانه های ریز روی پوستش بزند یا هر نوع واکنشی نسبت به تب و… نشان دهد. تبی که بالای ۳۶ ساعت طول بکشد. ویزیت بعدی که باید برای بچه انجام شود در ۶ ماهگی است. در این سن کودک باید واکسن های دیگری دریافت کند. کارت واکسیناسیون کودک را در هر ویزیت به همراه داشته باشید.
نوزادان تازه متولد شده تا ۴ ماهگی به لحاظ نگهداری و سلامتی در حساس ترین دوره زندگی شان هستند پس به دقت به مراقبت از آنها بپردازید. باز هم هرگونه سوالی دارید در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناسان ما به آن پاسخ دهند.
حتما بخوانید: ماساژ صورت نوزاد تازه متولد شده: فواید و روش درست انجام
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
سلام تشکر فراوان, بسیار مفید بود