بهترین روانپزشکان معتقدند مهارت های اجتماعی خوب و قوی به کودکان اجازه می دهد تا با همسالانشان روابط بهتری برقرار کنند؛ ولی این همه ماجرا نیست. فواید مهارت های اجتماعی فراتر از اینهاست و فقط به پذیرش اجتماعی محدود نمی شود. کودکانی که مهارت های اجتماعی قوی تری دارند خیلی زود از مزایای آن بهره مند می شوند؛ برای مثال، در یکی از تحقیقات انجام شده مشخص شد مهارت های اجتماعی خوب و موثر می تواند میزان استرس را در کودکانی که به مهد کودک می روند کاهش بدهد.
فواید برخورداری از مهارت های اجتماعی
مهارت های اجتماعی در واقع مجموعه ای از مهارت هاست که همزمان با بزرگتر شدن کودک به پرورش و پالایش مداوم نیاز دارند. این مهارت ها چیزی نیست که بتوان گفت فرزند شما آن ها را دارد یا ندارد. شما به عنوان والدین باید به طور مداوم به دنبال لحظات مناسبی برای تعلیم فرزندتان باشید و به بچه هایتان کمک کنید تا بهتر عمل کنند. برخی از مهارت های اجتماعی خیلی پیچیده هستند؛ مثل فهمیدن اینکه اگر یک دوست مورد ضرب و شتم قرار بگیرد این مساله باید مهم تلقی شود و یا وقتی با نظر رئیستان موافق نیستید بهتر است به حرف های او خوب گوش کنید.
تجربه نشان داده کودکانی که مهارت های اجتماعی خوبی دارند راحت تر می توانند با همسالانشان ارتباط برقرار کنند و دوست شوند. در یکی از مطالعات منتشر شده در دانشنامه بین المللی علوم اجتماعی و رفتاری، نشان داده شده که دوستی ها و روابط کودکانه روی سلامت روحی و روانی بچه ها تاثیر مثبتی می گذارد.
حتما بخوانید: نقش موسیقی در رشد و تکامل کودک(بر اساس مطالعات جدید)
علاوه بر این دوستی به کودکان فرصت می دهد تا مهارت های اجتماعی پیشرفته تری مثل حل مسئله و حل تعارض را تجربه کنند. از طرف دیگر مهارت های اجتماعی خوب به بچه ها کمک می کند آینده روشن تری هم داشته باشند. طبق مطالعه ای که در ژورنال بهداشت عمومی آمریکا منتشر شده است میزان مهارت های اجتماعی و عاطفی کودکان در مهد کودک ها می تواند بزرگترین فاکتور پیش بینی کننده موفقیت آنها در دوران بزرگسالی باشد.
محققان دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا و دانشگاه دوک (Duke) دریافته اند کودکانی که مهارت های به اشتراک گذاری، گوش دادن، همکاری و پیروی از قوانینشان در سن پنج سالگی بیشتر است با احتمال بیشتری برای راه یافتن به دانشگاه در بزرگسالی مواجهند. علاوه بر این احتمال اینکه این کودکان در سن ۲۵ سالگی به طور تمام وقت مشغول به کار شوند نیز بیشتر است.
حتما بخوانید: ۱۰ مهارت مهم زندگی که باید قبل از ۱۰ سالگی به کودک تان بیاموزید!
در مقابل، کودکانی که فاقد مهارت های اجتماعی و عاطفی هستند بیشتر احتمال دارد که دچار سوء مصرف مواد مخدر، مشکلات مربوط به روابط و مسائل و مشکلات قانونی بشوند. علاوه بر این به احتمال زیاد این دسته از کودکان در آینده به کمک دیگران وابسته خواهند بود.
به همین ترتیب مشخص شده است که نداشتن مهارت های اجتماعی برای تعامل با دیگران احتمال افزایش استرس در کودک را بالا می برد. به عنوان مثال دوری از خانواده باعث تحمیل استرس بر کودکان می شود و وقتی به خاطر این استرس نتوانند به طور موثری با دیگران ارتباط برقرار کنند بدتر می شوند. محققان دریافته اند که یادگیری مهارت های اجتماعی جدید ترشح کورتیزول – هورمونی که بعد از استرس در بدن آزاد می شود- را در بدن کودکان کاهش می دهد.
خبر خوب این است که می توان این مهارت های اجتماعی را به کودکان آموزش داد. هیچ وقت برای اینکه به کودکتان یاد بدهید چطور باید با دیگران همکاری کند زود نیست و هیچ وقت هم برای تقویت و افزایش مهارت های او دیر نیست. اول از ابتدایی ترین مهارت های اجتماعی شروع کنید و به مرور زمان آنها را در کودکتان تقویت کنید. ما اینجا لیستی از مهم ترین مهارت های اجتماعی که باید به کودکانتان آموزش بدهید را در اختیارتان می گذاریم.
۱-مهارت به اشتراک گذاری
تمایل برای به اشتراک گذاشتن اسباب بازی یا خوراکی می تواند به کودکان در طی مسیر طولانی دوست یابی و برقراری ارتباط کمک زیادی کند. طبق مطالعات انجام شده در مجلات علوم روانشناسی، بچه ها در سن ۲ سالگی تمایل به اشتراک گذاری لوازم و وسایلشان با دیگران را نشان می دهند؛ ولی معمولا این تمایل فقط زمانی بروز می کند که منابع خودشان زیاد باشد.
با این حال کودکان بین ۳ تا ۶ سال اغلب در مورد به اشتراک گذاشتن متعلقاتشان با دیگران و صرف هزینه خودخواه هستند. مثلا اگر کودک شما یک کلوچه داشته باشد ممکن است تمایلی نداشته باشد که آن را با دوستش نصف کند چون در این صورت لذت کمتری خواهد برد؛ ولی از طرف دیگر هم ممکن است همین بچه ها به راحتی اسباب بازی هایی که دیگر علاقه ای به بازی کردن با آنها ندارند را به بقیه بدهند.
حتما بخوانید: دانلود رایگان انیمیشن مهارت های زندگی باکیفیت عالی
کودکان در حدود ۷ یا ۸ سالگی نسبت به قضیه عدالت حساس تر می شوند و تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاری از خودشان نشان می دهند. علاوه بر این تحقیقات نشان می دهند که مهارت به اشتراک گذاری باعث افزایش بهزیستی نیز می شود.
به طور کلی مطالعات نشان می دهند کودکانی که احساس خوبی نسبت به خودشان دارند تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاری دارند. تقسیم کردن اسباب بازی یا خوراکی ها باعث می شود کودک احساس بهتری هم نسبت به خودش پیدا کند؛ بنابراین می توان گفت آموزش این مهارت موجب افزایش و تقویت عزت نفس بچه ها هم می شود.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
در عین حال که نباید کودکتان را مجبور کنید یک اسباب بازی خاص را با بقیه یا با یک کودک خاص سهیم شود، می توانید به طور مرتب این مساله را به او یادآور شوید. او را به خاطر به اشتراک گذاشتن وسایلش با بقیه تحسین کنید و به او نشان بدهید که این کارش چه احساس خوبی در دیگران ایجاد می کند. مثلا بگویید: “اینکه خوراکیت رو با خواهرت تقسیم کردی خیلی اونو خوشحال کرد. واقعا کارت عالی بود!”
حتما بخوانید: چگونه با پسر بچه ها رفتار کنیم؟ (راهنمای کامل والدین)
۲-مهارت همکاری کردن (کار گروهی)
همکاری کردن به معنای مشارکت در یک کار برای رسیدن به یک هدف مشترک است. کودکانی که با دیگران همکاری می کنند از نظر بقیه محترم و قابل اعتماد تلقی می شوند. چنین بچه هایی تمایل بیشتری برای کمک به دیگران و مشارکت در کارها از خودشان نشان می دهند.
برخورداری از مهارت همکاری کردن برای موفقیت در اجتماع ضروری محسوب می شود. کودک شما باید یاد بگیرد که با همکلاسی هایش در کلاس و در زمین بازی همکاری کند. این مهارت در بزرگسالی هم نقش بسزایی ایفا می کند. اکثر محیط های کاری به همکاری و مشارکت کارکنان به عنوان یک تیم نیاز دارد. همکاری کردن در روابط احساسی و عاشقانه هم مهم است.
بچه ها تقریبا در حدود سه و نیم سالگی می توانند با همسن و سال هایشان برای رسیدن به یک هدف مشترک همکاری کنند. این همکاری ممکن است ساختن یک برج با آجرهای اسباب بازی باشد یا شرکت در یک بازی تیمی که نیاز به همکاری و مشارکت همه دارد. بعضی از کودکان دوست دارند در نقش رهبر عمل کنند ولی برخی ها هم ترجیح می دهند مطابق دستور العمل هایی که به آنها گفته می شود پیش بروند و رهبر نباشند. در هر صورت همکاری کردن فرصتی عالی پیش روی کودکان قرار می دهد تا اطلاعات بیشتری درباره خودشان کسب کنند.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
درباره اهمیت کار تیمی و اینکه کارها چقدر با همکاری و مشارکت بهتر و زودتر انجام می شوند با کودکتان صحبت کنید. سعی کنید شرایط و فرصت هایی ایجاد کنید که همه اعضای خانواده با هم مشارکت و همکاری کنند. مثلا می توانید در تهیه غذا از همه کمک بگیرید یا به هر یک از اعضای خانواده وظایف خاصی اختصاص بدهید تا انجام بدهند. چنین مواردی روی یادگیری مهارت همکاری تاکید می کنند.
حتما بخوانید: معرفی ۵ کلاس آموزشی که حتما کودکان خود را باید به آنها بفرستید!
۳-مهارت گوش دادن
گوش دادن فقط به معنی ساکت بودن نیست؛ بلکه شنیدن واقعی به معنای جذب همه حرف ها و صحبت های طرف مقابل است. مهارت گوش دادن هم یکی دیگر از مؤلفه های مهم ارتباط سالم است. از این گذشته بخش بزرگی از فرایند یادگیری کودک در مدرسه به توانایی خوب گوش دادن او به حرف های معلم بستگی دارد. این مهارت باعث می شود کودک سر تا پا گوش شود و نت برداری کند. همین موارد به پیشرفت و موفقیت او در دانشگاه هم کمک می کند.
خیلی مهم است که کودک شما یاد بگیرد در بزرگسالی به صحبت های رئیس، شریک زندگی و یا دوستان و اطرافیانش گوش کند. اتفاقا یادگیری این مهارت در دنیای دیجیتالی امروز سخت تر هم شده چرا که خیلی ها عادت دارند وقتی با کسی مشغول صحبت هستند مدام به صفحه گوشی شان نگاه کنند.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
وقتی برای کودکتان کتاب می خوانید هر از گاهی مکث کنید و از او بخواهید چیزهایی که گفته اید را برایتان بازگو کند. مثلا کمی صبر کنید و بگویید: “هر چیزی که تا الان از داستان یادت میاد بگو”. به او کمک کنید تا مواردی که از قلم انداخته را به خاطر بیاورد و همچنان او را به گوش دادن تشویق کنید. علاوه بر این به کودکتان اجازه ندهید وقتی کسی صحبت می کند صحبتش را قطع کند.
مطلب مهم: آشنایی با ۱۰ اشتباه والدین در تربیت کودکان (همراه با فیلم آموزشی)
۴- مهارت پیروی از دستورات
کودکانی که با پیروی از دستورات مشکل دارند عواقب مختلفی را تجربه می کنند. این عواقب ممکن است شامل جریمه نوشتن تکالیف بیشتر باشد یا به دردسر افتادن به خاطر بدرفتاری هایشان؛ به هر حال تبعیت نکردن از قوانین مشکل ساز است.
فرقی نمی کند به کودکتان بگویید باید اتاقش را تمیز کند یا به او یاد بدهید چطور بهتر فوتبال بازی کند؛ در هر صورت بچه ها باید یاد بگیرند که دستورات را پیگیری کنند. البته قبل از اینکه انتظار داشته باشید کودکتان چیزهایی که از او خواسته اید را انجام بدهد باید خودتان کاملا از نحوه صحیح فرمان دادن به کودکان آگاه باشید.
یادتان باشد در آن واحد نباید از کودک بیشتر از یک کار بخواهید؛ مثلا به جای اینکه بگویید: “کفش هاتو بردار، کتابهاتو کنار بذار، دستاتو بشور”، صبر کنید تا یک کار را انجام بدهد و بعد به او بگویید که بعد باید چکار کند.
یکی دیگر از اشتباهاتی که نباید انجام بدهید بیان خواسته هایتان به شکل سوالی است. مثلا پرسیدن اینکه ” می تونی اسباب بازیهات رو خودت جمع کنی؟” به این معنیست که شما گزینه نه گفتن هم در اختیار کودکتان قرار داده اید. وقتی به کودک دستور انجام کاری را می دهید از او بخواهید چیزی که گفته اید را تکرار کند. بپرسید: “الان باید چه کار کنی؟” بعد منتظر بمانید تا چیزی که شما گفته اید را توضیح بدهد.
معمولا بچه های خردسال در چنین مواقعی ابراز ناراحتی و پریشانی می کنند، رفتار بی انگیزانه ای نشان می دهند و کاری که باید انجام بدهند را فراموش می کنند. این مساله کاملا طبیعی است. سعی کنید از هر اشتباه به عنوان فرصتی برای تقویت مهارت های کودکتان استفاده کنید.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
با گفتن جملات تحسین برانگیز کودکتان را تشویق کنید. مثلا بگویید: ” همون دفعه اول که بهت گفتم تلویزیون رو خاموش کن این کار رو انجام دادی. آفرین!” اگر فرزندتان در اجرای دستورات با مشکل مواجه می شود سعی کنید از فرامین کوچک شروع کنید؛ مثلا بگویید: “لطفا اون کتاب رو به من بده” و بلافاصله بعد از این کار او را به خاطر اجرای فرمان تشویق کنید.
حتما بخوانید: چطور با بچه لوس برخورد کنیم؟ (دکتر محرری)
۵-مهارت احترام گذاشتن به حریم شخصی
بعضی از بچه ها موقع حرف زدن خیلی به دیگران نزدیک می شوند و این مساله ممکن است برای هر کسی خوشایند نباشد. اینکه کودکان یاد بگیرند به فضا و محدوده شخصی دیگران احترام بگذارند بسیار مهم است.
شما باید در خانه قوانینی ایجاد کنید که بچه ها را به رعایت حریم خصوصی دیگران ترغیب کنند. این قوانین می تواند چیزهای ساده ای مثل در زدن قبل از وارد شدن و خودداری کردن از دست زدن به دیگران باشند.
اگر کودکتان عادت دارد وسایل دیگران را از دستشان بگیرد یا وقتی بی حوصله می شود دیگران را هل بدهد باید عواقب خاصی برای این کارشان در نظر بگیرید. اگر او حرف دیگران را قطع می کند یا موقع صحبت کردن خیلی به بقیه نزدیک می شود از این لحظات به عنوان فرصتی برای آموزش مهارت ها و اصلاح رفتارش استفاده کنید. کودکتان را به کناری بکشید و با او درباره مسائل مربوط به فضا و حریم شخصی افراد صحبت کنید.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
به فرزندتان یاد بدهید موقع صحبت کردن با دیگران به اندازه طول یک دستش از آنها فاصله داشته باشند. وقتی در صف می ایستید با او درباره رعایت فاصله اش با دیگران و خودداری از دست زدن به آنها صحبت کنید. ممکن است لازم باشد برای توصیف حریم و فضای شخصی افراد سناریوهای مختلفی را برای او مجسم کنید.
حتما بخوانید: طریقه رفتار با کودک حرف گوش نکن (۱۲ ترفند کاملا موثر)
۶-مهارت برقراری تماس چشمی
تماس چشمی کافی و خوب با دیگران بخش مهمی از فرایند برقراری ارتباط محسوب می شود. بعضی از بچه ها با نگاه کردن به چشم های کسی که با او صحبت می کنند مشکل دارند. اگر کودکتان خجالتی است و ترجیح می دهد موقع حرف زدن با بقیه به زمین خیره شود نشان دهنده این است که حتما باید مهارت برقراری تماس چشمی را به او یاد بدهید.
اگر متوجه شده اید که فرزندتان وقتی با دیگران حرف می زند به چشم های آنها نگاه نمی کند بلافاصله آن را متذکر شوید؛ مثلا بگویید: “وقتی دیگران باهات حرف میزنن، چشمات کجا رو نگاه می کنه؟” مسلما دلتان نمی خواهد فرزند خجالتی و کمرویی بار بیاورید. در ضمن یادتان باشد که وقتی کودک موفق به برقراری ارتباط چشمی حین صحبت با دیگران شد حتما او را تشویق کنید.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
شما باید کودکتان را متوجه کنید که نگاه نکردن به دیگران موقع حرف زدن چه احساسی دارد. برای این کار از او بخواهید برایتان چیزی را تعریف کند و خودتان در حین گوش کردن چشم هایتان را ببندید یا به زمین خیره شوید و یا به هر جایی به جز چشم های فرزندتان نگاه کنید. بعد دوباره از او بخواهید داستان یا هر چیز دیگران برایتان تعریف کند و این بار در حین صحبت با او کاملا به چشم هایش نگاه و ارتباط چشمی خوبی با او برقرار کنید. در نهایت درباره اینکه در هر موقعیت چه احساسی به وجود آمده با هم صحبت کنید.
حتما بخوانید: ۵ روش برای تربیت یک کودک دانشمند عاشق علم
۷-مهارت رفتار مودبانه و محترمانه
گفتن کلمات و عبارت هایی مثل “لطفا”، “سپاسگزارم” و مودبانه برخورد کردن می تواند به کودک شما کمک کند تا به شیوه ای صحیح توجه دیگران را به خود جلب کند. معلمان، والدین بچه های دیگر و همین طور سایر کودکان به کودک خوش اخلاق و خوش برخورد شما احترام می گذارند.
البته آموزش راه و روش رفتار درست و محترمانه می تواند مثل یک نبرد سخت و چالش و برانگیز باشد. از آروغ زدن با صدای بلند گرفته تا قدرنشناسی، همه و همه رفتارهاییست که از همه بچه ها سر می زند. ولی با این حال کودکان باید یاد بگیرند که چطور مودبانه و محترمانه رفتار کنند؛ به خصوص وقتی که در مدرسه یا در خانه افراد دیگر هستند.
چطور این مهارت را تمرین کنیم؟
با رفتارهای خوب خودتان الگوی مناسبی برای کودکتان باشید. به طور مرتب موقع صحبت کردن با او از جملاتی مثل نه، متشکرم و بله، خواهش می کنم استفاده کنید و حتما یادتان باشد که در تعاملاتتان با دیگران رفتار خوب و محترمانه ای داشته باشید. وقتی کودکتان از چارچوب ادب خارج می شود یا فراموش می کند که چطور باید رفتار کند این موارد را به او گوشزد کنید.
حتما بخوانید: تربیت کودک مودب و حرف گوش کن با ۱۲ روش علمی موثر
کلام آخر
اگر به نظر می رسد که کودکتان بیشتر از سایر بچه ها در یادگیری مهارت های اجتماعی مشکل دارد با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید. با اینکه این مهارت ها به مرور زمان تقویت می شوند و به تکامل می رسد؛ اما فقدان مهارت های اجتماعی می تواند نشانه ای از وجود مشکلات دیگر باشد.
کودکانی که دچار مشکلات روحی روانی ADHD (اختلال کم توجهی) یا اوتیسم هستند از نظر اجتماعی از همسن و سالانشان عقب می افتند. در صورت بروز هر نوع مشکل پزشک می تواند فرزند شما را ارزیابی کند و تشخیص بدهد که آیا برای بهبود و افزایش مهارت های اجتماعی او به روش های درمانی نیاز است یا خیر.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
