پایین بودن پلاکت خون در دوران بارداری را ترومبوسیتوپنی می نامند. این وضعیت می تواند باعث خونریزی بیش از حد در هنگام زایمان و پس از آن، زایمان زودرس و در برخی مواقع، خطر آسیب رسیدن به ستون فقرات مادر حین زایمان شود.
ترومبوسیتوپنی بعد از کم خونی، دومین اختلال خونی شایع دوران بارداری است. این وضعیت برای همه ی زنان مشکل ساز نیست و تغییری در روند زایمان ایجاد نمی کند.
پلاکت ها که ترومبوسیت نیز نامیده می شوند، کوچکترین سلول های خونی انسان هستند و نقش مهمی در لخته شدن خون دارند. پلاکت ها در مغز استخوان ساخته می شوند و تعداد آنها از طریق آزمایش شمارش کامل خون (CBC) گزارش می شود. همانطور که گفته شد، وظیفه ی اصلی این سلول ها، جلوگیری از خونریزی است بنابراین کاهش مقدار آنها، باعث خونریزی غیر طبیعی پوست و دیگر قسمت های بدن می شود.
بدن زنان باردار، قبل از تولد نوزاد خود را برای توقف خونریزی آماده می کند تا از خونریزی های شدید در زمان زایمان جلوگیری نماید. در این زمان، تعادل ظریفی بین حالتی که موجب توقف خونریزی می شود و حالتی که باعث ایجاد لخته می شود، وجود دارد.
در بهترین حالت، پلاکت ها همراه با دیگر فاکتورهای موجود در خون، خونریزی را کنترل می کنند.
در بدترین حالت نیز پلاکت ها در مناطقی که تجمع پلاک وجود دارد، در رگ های خونی ایجاد لخته می کنند. این می تواند احتمال ابتلا به حملات قلبی و مغزی را افزایش دهد.
ترومبوسیتوپنی در اغلب اوقات یک وضعیت “خاموش” است که علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. افراد مبتلا به این وضعیت، علائم خفیفی مانند خونریزی لثه در زمان مسواک زدن، ایجاد کبودی یا لکه های بنفش مایل به قرمز را که ناشی از خونریزی در زیر پوست است، گزارش می کنند.
با این حال ترومبوسیتوپنی می تواند به سرعت به یک وضعیت جدی تبدیل شود. این بیماران باید از عوارض ترومبوسیتوپنی در دوران بارداری و زایمان آگاه باشند و به علت آن پی ببرند.
سطح پلاکت خون در زنان غیرباردار و باردار چقدر است؟
تعداد پلاکت طبیعی خون در حالت نرمال و در زنان غیرباردار، حدود 150000 تا 450000 در هر میکرولیتر خون است.
کاهش سطح پلاکت خون در بارداری تا چند هزار عدد کاملا طبیعی ست و علت آن این است که در این دوران، بدن پلاسمای بیشتری تولید می کند و میزان پلاکت ها در هر واحد خون، کاهش میابد.
اگر تعداد پلاکت ها به کمتر از 100000 تا 150000 عدد در هر میکرولیتر خون کاهش یابد، باید تحت مراقبت پزشک قرار بگیرید تا خطر عوارض جانبی کاهش یابد.
حدود 10 درصد از خانم ها در دوران بارداری، پلاکت زیر 150000 در هر میکرولیتر خون دارند که از این تعداد:
- 75 درصد به دلیل تغییرات طبیعی دوران بارداری است
- 21 درصد مربوط به بیماری های فشار خون مانند پره اکلامپسی یا سندرم HELLP (فرم پیشرفته پره اکلامپسی) است
- 4 درصد به دلیل بیماری های ارثی یا ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی ایجاد می کند که به پلاکت ها حمله می کنند
تقریباً 1 درصد بیماران، پلاکت کمتر از 100000 در هر میکرولیتر خون دارند که ممکن است بارداری را با مشکلات مختلف مواجه کند.
چه عواملی باعث کاهش پلاکت خون در بارداری می شود؟
در دوران بارداری پلاکت ها ممکن است با سرعت بالاتری از بین بروند. افزایش اندازه طحال به دلیل افزایش حجم خون در دوران بارداری، ممکن است موجب از بین رفتن پلاکت های بیشتری شود.
کمبود شدید اسید فولیک در خون هم می تواند باعث ترومبوسیتوپنی شود بنابراین مصرف مکمل ها و ویتامین های پیش از زایمان، اهمیت زیادی دارد. ابتلا به برخی بیماری های باکتریایی و ویروسی مانند اپشتین بار، اچ آی وی و هپاتیت B و C نیز می توانند تعداد پلاکت های خون را کاهش دهند.
شیمی درمانی و پرتودرمانی می تواند تولید پلاکت های بدن را کاهش دهد. داروهایی مانند هپارین، ضد تشنج ها و آنتی بیوتیک های حاوی سولفامتوکسازول (که در داروهای گوش، ادرار و عفونت های تنفسی وجود دارد) نیز می توانند تولید این سلول ها را کاهش دهند.
برخی از بیماری های ایمنی مانند ترومبوسيتوپنی پورپورای خود ایمن (ITP)، که مربوط به سلول های ایمنی و آنتی بادی های بدن است می توانند باعث کاهش پلاکت شوند. در این وضعیت پلاکت ها تخریب می شوند. دریافت آنتی بادی ممکن است از حمله سیستم ایمنی بدن به پلاکت های سالم جلوگیری کند. در موارد نادر و شدید، پزشک ممکن است برداشتن طحال را در دوران بارداری توصیه کند.
بطور کلی کاهش تولید پلاکت به دلایل مختلفی مانند کمبودهای تغذیه ای، عفونت های ویروسی و نارسایی مغز استخوان اتفاق می افتد. مصرف برخی داروها مانند آسپرین و ابتلا به بیماری هایی مانند سیروز کبدی، کم خونی، لوسمی، پره اکلامپسی و… همگی می توانند احتمال ابتلا به این وضعیت را افزایش دهند.
خطرات کاهش پلاکت خون برای مادر و کودک
تعداد کم پلاکت می تواند منجر به موارد زیر شود:
- ناتوانی در گرفتن اپیدورال در حین زایمان به دلیل خطر هماتوم اپیدورال، که در آن تجمع غیر طبیعی خون در ستون فقرات می تواند باعث آسیب نخاعی شود.
- افزایش خونریزی در زایمان طبیعی یا سزارین.
- زایمان زودرس در مواردی که کاهش پلاکت به دلیل پره اکلامپسی شدید باشد.
اگر کاهش سطح پلاکت به دلیل تغییرات معمول بارداری یا فشار خون بالا باشد، بعید است که فرزندتان هم به این وضعیت مبتلا شود. اما اگر کاهش پلاکت خون به دلیل بیماری های ایمنی بدن باشد، ممکن است آنتی بادی هایی که پلاکت ها را از بین می برند از جفت عبور کنند و همین مشکل را برای جنین ایجاد نمایند.
روش های درمان پلاکت پایین خون
بیشتر افرادی که پلاکت پایین دارند، نیازی به درمان ندارند و تنها باید از راه های مختلفی آن را مدیریت کنند. پزشک شما ممکن است مکمل های فولات و ویتامین B12 را برای کمک به ساخت پلاکت توصیه کند.
مصرف برخی از غذاهای سالم می تواند به افزایش تعداد پلاکت خون کمک کند.
غذاهایی که می توانند موجب افزایش سطح پلاکت خون شوند عبارتنداز:
- شکلات تلخ
- سبزیجات برگی و سبز تیره مانند اسفناج و کلم پیچ
- گوشت گاو و جگر گاو بدون چربی
- نخود و عدس
- تخم مرغ
- غلات غنی شده صبحانه
- لبنیات
- غذاهای سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، جوانه بروکسل و فلفل قرمز
اگرچه ماهی های چرب مانند سالمون سرشار از ویتامین B12 هستند و می توانند تولید پلاکت را تقویت کنند اما به خانم های باردار توصیه می شود که غذاهای دریایی حاوی جیوه را به میزان کمی مصرف کنند.
بیمارانی که به اختلال فشار خون بالا مبتلا هستند، به نظارت دقیقی نیاز دارند و ممکن است مجبور شوند زودتر زایمان کنند تا خطر آسیب های قلبی عروقی کاهش یابد. به طور کلی بعد از زایمان و در عرض چند روز، تعداد پلاکت به حالت طبیعی برمی گردد.
نتیجه گیری
به پایین بودن سطح پلاکت خون در دوران بارداری ترومبوسیتوپنی گفته می شود. این وضعیت می تواند باعث خونریزی بیش از حد در هنگام زایمان و پس از آن، زایمان زودرس و در برخی مواقع، خطر آسیب رسیدن به ستون فقرات مادر حین زایمان شود.
دیدن کلمه ای مانند “ترومبوسیتوپنی” یا تعداد کم پلاکت های خون در نتایج آزمایشگاهی، می تواند نگران کننده باشد.
کم بودن سطح پلاکت در حد متوسط و خفیف در اکثر بیماران، مشکلی ایجاد نمی کند و موجب تغییر برنامه های زایمان نمی شود.
با این حال صحبت با پزشک در مورد خطرات و عوارض ناشی از پلاکت پایین، بسیار مهم است. اگر نتایج آزمایش شما نشاندهنده ی سطح پایین پلاکت خون است، به پزشک مراجعه کنید تا آگاهانه تصمیم بگیرید و بارداری و زایمان سالم تری داشته باشید.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
