دیابت بارداری: حقایق، خطرات ناشی از آن و روش درمان بیخطر

دیابت بارداری نوعی بیماری است که در آن قند خون فرد از حد طبیعی بالاتر می رود. وقتی غذا می خوریم، بدن ما قند و نشاسته موجود در آن را به گلوکز تجزیه می کند تا انرژی لازم را تامین کند. لوزالمعده ما ماده ای به نام انسولین ترشح می کند تا میزان گلوکز موجود در خون مناسب باشد و از حد لازم فراتر نرود. (منبع1 منبع2)

حقایقی درباره دیابت بارداری

• خانمهای بارداری که دیابت بارداری دارند می توانند حاملگی سالمی داشته باشند و نوزادان سالمی به دنیا بیاورند.
• اکثر خانمهای باردار در هفته 24 تا 28 بارداری آزمایش دیابت بارداری می دهند.
• در صورتی که دیابت بارداری درمان نشود، مشکلاتی مثل زایمان زودرس و مرده زایی ایجاد می کند.
• معمولا دیابت بارداری بعد از تولد نوزاد از بین می رود؛ اما در عین حال احتمال ابتلای شما به دیابت در آینده را هم افزایش می دهد.
• اگر باردار هستید می توانید با پزشکتان درباره اقدامات لازم برای کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری کمک به پیشگیری از دیابت در آینده صحبت کنید.

دیابت بارداری چیست؟

وقتی فردی به دیابت مبتلا می شود، بدنش انسولین کافی تولید نمی کند یا نمی تواند از انسولین تولید شده به درستی استفاده کند و در نتیجه گلوکز یا همان قند در خون او بالا می رود. بالا رفتن قند خون باعث بروز مشکلات جدی و مهمی مثل بیماری قلبی، نارسایی کلیه و نابینایی می شود.

معمولا از خانمهای باردار بین هفته های 24 تا 28 بارداری آزمایش دیابت بارداری گرفته می شود. دیابت بارداری اکثر اوقات قابل کنترل و درمان است؛ اما اگر درمان نشود برای مادر و کودک مشکلاتی ایجاد می کند. همانطور که قبلا گفتیم دیابت بارداری معمولا بعد از تولد نوزاد از بین می رود، اما احتمال اینکه مادر در آینده به دیابت مبتلا شود را افزایش می دهد.

آیا دیابت ارثی است؟ برای پیشگیری از دیابت کودک در بزرگسالی چه کنیم؟

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند؟

در کشور آمریکا از هر 100 خانم باردار 6 نفر به دیابت بارداری مبتلا می شوند. به طور کلی افراد زیر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند:

• افراد بالای 25 سال
• افراد چاق، بی تحرک و دارای اضافه وزن
• افرادی که در بارداری قبلی دچار دیابت بارداری شدند یا نوزادشان موقع تولد ماکروزومی (وزن بیشتر از چهار کیلوگرم هنگام تولد) داشته است.
• افراد مبتلا به فشار خون بالا یا بیماریهای قلبی
• مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS). این بیماری نوعی مشکل هورمونی است که روی باروری و سلامت کلی فرد اثر منفی می گذارد.
• افرادی که در مرحله پیش دیابت هستند؛ یعنی میزان قند خونشان بیش از حد طبیعی است اما هنوز آنقدر بالا نیست که بشود به آن دیابت گفت.
• افرادی که والدین، برادر یا خواهر مبتلا به دیابت دارند.
• افرادی که عضو نژاد یا قومیتی هستند که شیوع دیابت در آنها بیشتر است مثل سیاه پوستها، سرخپوستهای آمریکایی یا بومی آلاسکا، آسیایی ها، افراد اسپانیایی/لاتینی یا ساکن جزیره اقیانوس آرام.

آیا دیابت بارداری می تواند خطر ابتلا به مشکلات مختلف در دوران بارداری را افزایش دهد؟

بله. اگر دیابت بارداری درمان نشود، مادر و نوزاد او را در معرض عوارض و مشکلات مختلفی قرار می دهد که عبارتند از:

• ماکروزومی (Macrosomia): ماکروزومی به شرایطی گفته می شود که در آن وزن نوزاد هنگام تولد بیشتر از 4 کیلوگرم است. نوزادانی که با چنین وزنی به دنیا می آیند بیشتر از بقیه موقع زایمان آسیب می بینند و ممکن است به مادر نیز آسیب بزنند.
• دیستوشی شانه (Shoulder dystocia) یا سایر صدمات هنگام تولد که به آنها ترومای موقع تولد هم گفته می شود: عوارض ناشی از دیستوشی شانه برای مادر شامل خونریزی پس از زایمان (خونریزی شدید) است. شایع ترین عواض دیستوشی شانه برای نوزادان نیز شکستگی استخوان ترقوه و بازو و آسیب به اعصاب شبکه بازویی است. این اعصاب از طناب نخاعی در گردن به سمت بازو ادامه دارد و وظیفه اش ایجاد احساس و حرکت در شانه، بازو و دست است.
• فشار خون بالا و پره اکلامپسی (preeclampsia): فشار خون بالا زمانی اتفاق می افتد که فشار وارده به دیواره عروق خونی بیش از حد بالا باشد. این عارضه قلب را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بروز مشکلاتی در دوران بارداری می شود. پره اکلامپسی به فشار خون بالا در دوران بارداری گفته می شود و علائمی دارد که نشان می دهند بعضی از اعضای بدن فرد مثل کلیه ها و کبد او به درستی کار نمی کنند.
• افسردگی پری ناتال یا افسردگی پس از زایمان: این نوع افسردگی در دوران بارداری یا در سال اول پس از زایمان اتفاق می افتد. افسردگی نوعی بیماری روحی است که باعث احساس غم و اندوه و از دست دادن علاقه به کارهایی می شود که فرد قبلا از انجام آنها لذت می برده است. افسردگی روی نحوه تفکر، احساس و عمل فرد تاثیر منفی می گذارد و باعث بروز اختلال در زندگی روزمره او می شود.
• زایمان زودرس: زایمان زودرس به تولد نوزاد قبل از هفته 37 بارداری گفته می شود. اکثر خانمهای مبتلا به دیابت بارداری، حاملگی کاملی را پشت سر می گذارند که بین 39 تا 40 هفته طول می کشد؛ اما اگر مادر به خاطر دیابت بارداری دچار عوارض و مشکلاتی شده باشد، احتمالا پزشک زایمان قبل از موعد مقرر را تجویز می کند. در چنین مواردی پزشک به شما دارو می دهد یا کیسه آب (کیسه آمنیوتیک) را پاره می کند تا کودک متولد شود.
• مرده زایی: مرگ نوزاد بعد از هفته بیستم بارداری را مرده زایی می گویند که یکی از عوارض ابتلای مادر به دیابت بارداری است.
• سزارین: سزارین نوعی جراحی است که در آن پزشک با برش در شکم و رحم، نوزاد را از بدن مادر بیرون می آورد. اگر فرد دچار عوارض بارداری شده باشد یا جنین او خیلی بزرگ باشد (که به آن ماکروزومی هم گفته می شود) باید سزارین کند. البته اکثر افرادی که به دیابت بارداری مبتلا هستند می توانند زایمان طبیعی داشته باشند، ولی به طور کلی احتمال سزارین در آنها بیشتر از افرادیست که دیابت بارداری ندارند.

علاوه بر این دیابت بارداری می تواند باعث پس از تولد کودک باعث بروز عوارض و مشکلاتی برای او شود که عبارتند از:

• مشکلات تنفسی از جمله سندرم دیسترس تنفسی: این اتفاق زمانی می افتد که نوزاد به اندازه کافی سورفکتانت (Surfactant) یا ماده فعال سطحی در ریه هایش نداشته باشد. سورفکتانت نوعی پروتئین است که مانع از فروپاشی کیسه های هوایی کوچک در ریه ها می شود.
• زردی: زردی زمانی اتفاق می افتد که کبد کودک به طور کامل رشد نکرده باشد یا به خوبی کار نکند. در این حالت چشمها و پوست نوزاد زرد به نظر می رسند.
• قند خون پایین: که به آن هیپوگلیسمی هم گفته می شود.
• ابتلا به چاقی در مراحل بعدی زندگی
• ابتلا به دیابت در مراحل بعدی زندگی

از کجا بفهمیم دیابت بارداری داریم؟

اگر باردار هستید پزشکتان قبل از تولد نوزاد از شما می خواهد که آزمایشی به نام تست تحمل گلوکز (GTT) بدهید تا شما را از لحاظ ابتلا به دیابت بارداری بررسی کند. اگر پزشک تشخیص بدهد که شما در معرض خطر هستید، زودتر این آزمایش را تجویز می کند.

اگر تست غربالگری گلوکز شما مثبت باشد، باید تست تحمل گلوکز را انجام بدهید. بعد از انجام این آزمایش پزشک می تواند تشخیص بدهد که شما دیابت بارداری دارید یا نه.

دیابت بارداری چطور درمان می شود؟

فردی که به دیابت بارداری مبتلا است باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد تا از سلامت خودش و فرزندش مطمئن شود و جلوی بروز مشکلات احتمالی را بگیرد. در طول این روند پزشک آزمایشاتی برای شما تجویز می کند تا مطمئن شود شما و کودکتان در سلامت هستید. این آزمایشها شامل تست بدون استرس جنین و تست بیوفیزیکال می شود. تست بدون استرس ضربان قلب کودک شما را بررسی می کند و تست بیوفیزیکال هم یک تست بدون استرس با سونوگرافی است.

علاوه بر این پزشک از شما می خواهد که آزمایش شمارش ضربات (که شمارش حرکت جنین هم نام دارد) را انجام بدهید. این روش کمک می کند که بفهمید جنین شما چقدر حرکت می کند. برای انجام این تست دو راه وجود دارد:

• هر روز زمان بگیرید و ببینید چقدر طول می کشد تا جنین شما 10 بار حرکت کند. اگر این مدت بیشتر از 2 ساعت شد به پزشک خبر بدهید.
• دقت کنید که در طول 1 ساعت چند بار حرکت جنین را احساس می کنید. این کار را هر هفته 3 بار انجام بدهید. اگر تعداد حرکات تغییر کرد به پزشکتان اطلاع بدهید.

اگر دیابت بارداری داشته باشید پزشک به شما می گوید که چند بار باید قند خونتان را چک کنید، قند خون شما باید چقدر باشد و چطور در طول بارداری آن را کنترل کنید. بارداری، خوردنیها و نوشیدنیها و میزان تحرک و فعالیت شما روی قند خونتان اثر می گذارد. اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید باید تغذیه درست و سالم و تحرک بیشتری داشته باشید. علاوه بر این احتمالا باید انسولین تزریق کنید یا از سایر داروهایی که پزشک تجویز می کند استفاده نمایید.

حتما بخوانید: ۱۰ نکته از کارهایی که قبل از بارداری باید انجام دهید

درمان دیابت بارداری باعث کاهش خطر عوارض بارداری می شود. پزشک روند درمان شما را با نظارت روی میزان قند خون، تغذیه سالم و فعالیت بدنی شما شروع می کند. اگر این کارها کافی نبودند باید دارو مصرف کنید. رایج ترین دارو برای درمان دیابت بارداری انسولین است. مصرف این دارو در دوران بارداری خطری ندارد.

در ادامه کارهایی که می توانید از آنها برای مدیریت دیابت دوران بارداریتان انجام بدهید را با هم مرور می کنیم:

• حتی اگر احساس طبیعی و خوبی دارید باز هم باید تمام معاینات مراقبتی دوران بارداری را انجام بدهید.
• توصیه ها و دستورات پزشک در مورد اینکه چند بار باید قند خونتان را چک کنید را دنبال کنید. پزشک به شما می گوید که هر چند وقت یکبار باید این کار را انجام بدهید و در صورتی که قند خونتان خیلی بالا بود چه کار باید کنید. هر بار که قندتان را چک می کنید آن را یادداشت کرده و در مراجعات بعدی به پزشکتان اطلاع بدهید. به طور معمول از شما خواسته می شود که 4 بار در روز قند خونتان را چک کنید: یک بار قند ناشتا (اول صبح قبل از غذا خوردن) و سپس یکبار بعد از صرف هر وعده غذایی.
• غذاهای سالم بخورید. با پزشکتان درباره اینکه چه غذاهایی برای این دوران مناسب است و به کنترل قند خون شما کمک می کند صحبت کنید.
• فعالیت بدنی داشته باشید. سعی کنید حداقل 5 روز در هفته 30 دقیقه فعالیت با شدت متوسط داشته باشید. می توانید با پزشکتان درباره فعالیتهای مفید و بی خطر در دوران بارداری مثل پیاده روی صحبت کنید.
• اگر پزشک برایتان داروی دیابت تجویز کرده آن را دقیقا طبق دستورالعمل گفته شده مصرف کنید. اگر باید انسولین مصرف کنید پزشک به شما یاد می دهد که چطور آن را تزریق کنید. درباره هر دارویی که مصرف می کنید با پزشکتان صحبت کنید. برخی داروها در دوران بارداری مضر هستند، بنابراین باید پزشک بداند شما چه دارویی مصرف می کنید تا در صورت لزوم آنها را به داروهای ایمن تر تغییر بدهد. هیچ وقت بدون مشورت با پزشک و سر خود دارویی را مصرف یا قطع نکنید.
• افزایش وزنتان در دوران بارداری را بررسی کنید. افزایش وزن بیش از حد یا سریع، روند کنترل قند خون را سختتر می کند. با پزشکتان درباره مقدار مناسب افزایش وزن در دوران بارداری صحبت کنید.

اگر دیابت بارداری گرفتیم، چطور از ابتلا به دیابت در آینده پیشگیری کنیم؟

در اکثر موارد دیابت بارداری بعد از تولد نوزاد از بین می رود؛ اما احتمال ابتلای مادر به دیابت نوع 2 در آینده افزایش پیدا می کند. دیابت نوع 2 شایع ترین نوع دیابت است. برای کمک به کاهش خطر ابتلا به این نوع دیابت بعد از بارداری می توانید کارهای زیر را انجام بدهید:

• 4 تا 12 هفته بعد از تولد نوزادتان آزمایش دیابت بدهید. اگر آزمایشتان طبیعی بود هر 1 تا 3 سال یک بار دوباره آزمایش بدهید.
• به وزن طبیعی و سالم برسید و در آن محدوده وزنی بمانید.
• از پزشکتان درباره داروهایی که می توانند به پیشگیری از دیابت نوع 2 کمک کنند سوال کنید.

ویدیوی زیر را هم تماشا کنید

حتما بخوانید: 8 علائم بارداری قبل از پریود شدن و موقع پریود