یک باور قدیمی وجود دارد که تک فرزندها نسبت به کسانی که خواهر و برادر دارند خودخواه ترند. مردم تصور می کنند که آنها لوس و تنها هستند. در واقع اصطلاح “یکی یه دونه” هم برای اشاره به همین افراد استفاده می شود. خیلی ها واقعا معتقدند که تک فرزندها فردگرا و ضد اجتماعی هستند و در بازی های گروهی خیلی خوب عمل نمی کنند و علاوه بر این در مقایسه با افرادی که خواهر و برادر دارند تمایل زیادی به حضور در جمع نشان نمی دهند. اما تحقیقات نشان می دهند تک فرزندها در مقایسه با دیگران، فقط از نظر ویژگی شخصیتی “توافق پذیری” در سطح پایین تری قرار می گیرند ولی از لحاظ انعطاف پذیری که نشانه ای از خلاقیت محسوب می شود نمره بالاتری کسب می کنند.
خواهر و برادرهای بزرگتر می توانند مربیان شخصی خوبی باشند اما از طرفی هم می توانند به بدترین کابوس شما تبدیل شوند. با اینکه خواهر یا برادر داشتن می تواند به شما در نظم دادن به آشفتگی های زندگی تان ( از آشفتگی های ساده گرفته تا نوع وحشتناکش) کمک کند؛ اما داشتن یک خواهر و برادر کنترل کننده می تواند ارتباط شما را در خارج از محیط خانواده سخت کند. خواهر و برادر داشتن هوش اجتماعی تان را می تواند بالا ببرد اما با تک فرزند بودن هم می توان هوش اجتماعی را افزایش داد. در واقع تک فرزندی جوانب مثبت و منفی زیادی دارد. بیایید با هم به برخی از مهم ترین مزایا و معایب این نوع ساختار خانواده نگاهی بیندازیم.
حتما بخوانید: بهترین روش رفتار پدر با پسر +همه نکات مهم
وقتی بچه ها هنوز کوچک هستند، اولین درس هایشان در رابطه با پویایی اجتماعی را از خواهر و برادرهایشان یاد می گیرند. کودکان هم از رفتار خودشان در قبال خواهر و برادرشان و هم از رفتار آنها با خودشان درس می گیرند. بچه ها در روند بزرگ شدنشان با هم اختلاف نظر پیدا می کنند و ممکن است دعوا کنند. در چنین مواقعی والدین با جدا کردن آنها از هم و آموزش نحوه حل اختلاف یا با تنبیه کردنشان میانجیگری می کنند.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
-کارولین آرتلی، روان درمانگر
معایب و مزایای تک فرزندی
| مزایا | معایب |
| کودک از عشق و علاقه و توجه زیاد والدینش برخوردار می شود. | ممکن است کودک دچار سندرم “امپراتور کوچک” شود. در این شرایط والدین در عشق ورزیدن و محبت کردن به کودک زیاده روی می کنند و در نتیجه کودک لجباز و یک دنده می شود و شبیه یک امپراطور کوچک رفتار می کند. |
| بدیهی است که تک فرزندی به این معناست که والدین همه هزینه ها را صرف تنها فرزندشان می کنند؛ بنابراین لازم نیست او چیزی را با خواهر و بردارش به اشتراک بگذارد. کودک عادت می کند که همه کارها توسط پدر و مادرش انجام شوند و از او کاملا مراقبت شود. | کودک بیشتر از حد نرمال و معمول اسباب بازی می خرد و نسبت به حالت عادی هزینه بیشتری صرف می کند. ممکن است این کودکان فاقد اعتماد بنفس باشند. |
| اگر والدین به همه نیازهای کودک رسیدگی نکنند و به او اجازه رشد و استقلال بدهند او می تواند مستقل بار بیاید. | عدم وجود کمک از سمت خواهر و برادر کودک، می تواند روی والدین فشار وارد کند و باعث ایجاد درگیری شود. |
| از کودک انتظار نمی رود که مطابق معیارهای خواهر و برادر بزرگترش عمل کند. | ممکن است والدین بشدت روی موفقیت کودکشان حساس شوند و به جای اینکه به او فضای عمل کردن بدهند مدام برای او تعیین مسیر کنند. |
| والدین می توانند پول، وقت و زمان بیشتری صرف تحصیل و مدرسه فرزندشان کنند. از این گذشته پس انداز کردن پول برای دانشگاه رفتن کودک نیز راحت تر است. | شاید بتوان گفت بارزترین نقطه ضعف تک فرزندها احساس تنهایی شان است. نداشتن خواهر و برادر برای بازی کردن یا کسی که بتوان افکار و خاطرات مشترکی با او داشت مشکل است. |
| ممکن است صحبت کردن با بزرگترها برای کودکان بدون خواهر و برادر راحت تر باشد. | وقتی سن والدین بالاتر می رود، مسولیت مراقبت از آنها بر دوش تنها فرزند خانواده می افتد و این مساله سخت خواهد بود. |
| والدین می توانند وقت بیشتری را صرف آموزش استقلال به فرزندشان کنند تا اعتماد بنفسشان را بسازند و فشار کمتری احساس کنند. | ممکن است والدین کودک را تحت فشار قرار بدهند و باعث اضطراب و عزت نفس پایین او شوند. |
تک فرزند بودن سخت است، چون همبازی آنها معمولا چهره مقتدری دارد. اگر کودکی خواهر یا برادرش را بزند احتمالا آنها هم او را می زنند؛ ولی اگر کودک تک فرزند مادر یا پدرش را بزند احتمالا والدینش او را مجازات یا سرزنش می کنند. وقتی کودک از سمت خواهر و برادرش کتک می خورد متوجه می شود که این کتک در جواب همان ضربه خودش است. ولی اگر کودک پدر و مادرش را به عنوان یک همبازی بزند، والدین برخورد شدیدتری با او خواهند داشت و او را تنبیه می کنند. به این ترتیب کودک دچار احساس جدایی بیش از حد از والدین می شود.
-کارولین آرتلی، روان درمانگر
تجربه شخصی من در رابطه با خواهر و برادر داشتن
تک فرزندی معایب و مزایای بسیاری دارد؛ اما اینکه هر کودک چطور با این مساله برخورد می کند به عوامل زیادی بستگی دارد. خود من به شخصه همیشه آرزو می کردم که تنها فرزند خانواده باشم. شاید این طور حرف زدن خوب نباشد ولی این چیزی بود که همیشه دلم می خواست. بهرحال همانطور که می دانید چمن همیشه از سمت دیگر سبزتر به نظر می رسد!
فاصله سنی بین من و برادرم فقط سه سال بود و به خاطر همین بین ما (در تمام طول کودکی) رقابت و اختلاف زیادی وجود داشت. اختلافات و مشاجره های ما چیزی نبود که بین همه خواهر و برادرها اتفاق می افتد؛ این مسائل واقعا تاثیر زیادی روی من گذاشت. من که فرزند بزرگ خانواده ام بودم همیشه احساس می کردم در شرایط خاص و به خصوص هنگام دعوا و مشاجره با من به طور منصفانه برخورد نمی شود. از من انتظار می رفت که همیشه بزرگوار باشم، ببخشم و فراموش کنم، در حالیکه برادر کوچکم همیشه تحت حمایت و محافظت قرار می گرفت. من هنوز هم احساس می کنم که این مساله تا همین امروز هم ادامه داشته. البته روابط ما الان خیلی بهتر شده؛ اما این رابطه از یک رابطه خانوادگی و دوست داشتنی خیلی رسمی تر است.
حتما بخوانید: فیلم آموزش نحوه تربیت جنسی نوجوانان
مادرم هنوز به شکلی بی پایان و تمام نشدنی به برادرم عشق می ورزد و این واقعا خوب است؛ اما با من چنین رفتاری ندارد. این مساله دقیقا همان چیزیست که من بخاطرش احساس حسرت و تاسف دارم. هیچ وقت دلیل این تبعیض را درک نکرده ام. بعضی اوقات با خودم فکر می کنم که اینها همه زاییده تصورات من هستند و اصلا چنین چیزی وجود ندارد؛ ولی واقعا اینطور نیست! هر کسی می تواند متوجه تفاوت رفتار پدر و مادرم بین من و برادرم بشود.
شاید خیلی از شما اصلا متوجه نشوید که من چه می گویم ولی شاید بسیاری از شما هم تجربه مشابهی داشتید و می توانید احساس مرا بفهمید. هر کسی تجربیات شخصی و خانوادگی منحصر به فرد خودش را دارد. اینکه تک فرزند بودن یک مزیت است یا یک عیب، سوالیست که به سختی می توان به آن جواب داد. واقعا هیچ پاسخ قطعی و مشخصی برای این سوال وجود ندارد چون این مساله به تجربه شخصی و منحصر به فرد خود اشخاص بستگی دارد.
مقایسه خواهر و برادر داشتن با تک فرزندی
آیا داشتن خواهر و برادر خوب است؟
در واقع خواهر و برادر داشتن می تواند باعث شود خودخواهی شما کمتر شود. البته این مساله به جوّ خانواده و ارزش های خانوادگی تان بستگی دارد و نمی توان به طور مطلق در این باره نظر داد. با اینکه تحقیقات نشان می دهند داشتن خواهر و برادر می تواند به کودکان در رشد و توسعه همدردی و همفکری کمک کند؛ اما کاملا واضح است که استثنائاتی هم در این زمینه وجود دارد. داشتن یک رابطه خواهر یا برادرانه با کیفیت و خوب می تواند در نوجوانان و به خصوص در پسران احساس نوع دوستی را پرورش بدهد؛ اما از طرف دیگر خواهر و برادر داشتن می تواند تاثیرات بدی هم داشته باشد. در این صورت، کودک به عنوان یک مکانیسم دفاعی خودخواه تر می شود و از خودش در برابر خواهر و برادر کنترل گر و زورگو دفاع می کند.
چند درصد از جمعیت دنیا تک فرزند هستند؟
در حال حاضر در کشورهای توسعه یافته نزدیک به ۴۷ درصد از خانواده ها فقط یک فرزند دارند. به نظر می رسد بین ثروت و فرصت های شغلی و داشتن فرزندان کمتر ارتباط مستقیمی وجود دارد. میانگین کشوری تک فرزندی در ایالات متحده آمریکا ۲۰ درصد برآورد شده است. مرکز تحقیقات پیو (Pew) گزارش می دهد که جمعیت خانواده های آمریکایی در حال کم شدن است و این میانگین از ۳٫۷ کودک در سال ۱۹۶۰ به فقط ۱٫۹ رسیده است.
حتما بخوانید: جدیدترین راههای جلوگیری از افسردگی در کودکان و نوجوانان چیست؟
آیا تک فرزندها واقعا کودکان تنهایی هستند؟
مطالعات نشان می دهند که بی میلی و بی رغبتی والدین نسبت به داشتن فقط یک فرزند، یکی از مهم ترین دلایل افزایش تعداد فرزندان از سوی والدین است. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که والدین می ترسند کودکشان بدون اینکه به اندازه کافی با سایر کودکان معاشرت داشته باشد بزرگ شود. اما تحقیقات نشان می دهند که تک فرزندها بیشتر از بقیه خودخواه، لوس یا تنها نیستند؛ بلکه در واقع خیلی هایشان بهتر از دیگران با بزرگسالان ارتباط معاشرت می کنند و با والدینشان هم روابط بهتری دارند.
موسیقی اولین اسباب بازی من بود. من تا مدتها تنها فرزند خانواده بودم و زمان زیادی را در تنهایی می گذراندم. هنوز هم دوست دارم تنها باشم.
– جف باکلی
حتما بخوانید: بهترین روش رفتار با نوجوان پسر (راهنمای کامل والدین)
دلایل عمده رقابت بین خواهر و برادرها
| علت | اثر |
| کمبود یا نبود چارچوب و ساختار | وقتی کودکان در خانه با کمبود یا عدم وجود یک چارچوب یا ساختار خاص مواجه می شوند احساس ناامنی میکنند. دچار احساس اضطراب می شوند و نمی دانند باید انتظار چه چیزی را داشته باشند. در این شرایط روال ثابتی برای کنترل آنها وجود ندارد. |
| تنش از بالا | تنش شدید بین خواهر و برادر معمولا نشانه مشکلات شدید زناشویی بین والدین است. کودکان اغلب کاری را انجام می دهند که والدینشان به آن عمل می کنند. |
| توجه منفی یا بی توجهی | وقتی کودکان احساس می کنند به آنها توجه کافی نمی شود معمولا دست بکار می شوند تا آن را بدست بیاورند. در این شرایط تبدیل به “بچه بدی” می شوند که همیشه مشکل ساز است. |
| عدم حل مساله | مسائل باید مدتی کنار گذاشته شوند تا منبع جر و بحث و مشاجرات دائمی نباشند. اما اغلب اوقات نگرانی بزرگتر این است که کودک احساس کند نادیده گرفته شده یا صدای او به گوش پدر و مادرش نمی رسد. |
| توجه نابرابر | وقتی کودک متوجه شود که به فرزند دیگر بیش از او اهمیت داده می شود احساس بی توجهی می کند یا تصور می کند خطایی مرتکب شده. |
آنچه در روابط خواهر و برادر اتفاق می افتد، کاتالیزوری برای مشاغل اجتماعی آینده محسوب می شود. حتی فهم و رعایت ساده مرزهای خانواده و جامعه هم از طریق روابط بین خواهر و برادرها در دست به یکی کردنشان علیه والدین آموخته می شود. مطمئن باشید اولین باری که با برادرتان دست به یکی کردید تا بدون اینکه پدر و مادرتان متوجه شوند به سمت کشوی آب نبات ها یورش ببرید، درس های بسیار مهم و قدرتمندی در خصوص کار در دنیا یاد گرفتید.
– دکتر آویدان میلوسکی
آیا داشتن فقط یک فرزند ایده خوبیست؟
داشتن تنها یک فرزند برای والدین بسیار راحت تر است. اینکه والدین فقط یک فرزند داشته باشند به آنها این امکان را می دهد که بیشتر به نیازهای عاطفی کودکشان توجه کنند. این توجه می تواند مستقیما فقط روی همان کودک متمرکز شود. از طرف دیگر پس انداز کردن و زندگی در یک خانه کوچکتر نیز راحت تر است. البته شما نباید چارچوب خانواده تان را روی این مساله بنا کنید که پول از هر محرک دیگری مهم تر است. خانواده از پول بزرگ تر و مهم تر است. در هر صورت انتخاب با شماست؛ ببینید آیا می توانید بدون دور شدن از شخصیت خودتان پشتیبانی و حمایت عاطفی کودکتان را تامین کنید یا خیر.
حتما بخوانید: بهترین حیوانات خانگی برای نوجوانان +۵ نکته مهم
برای یک خانم بدنیا آوردن چه تعداد فرزند مناسب است؟
این مساله به دسترسی شما به منابع مختلف مثل غذای سالم، سرپناه خوب و مناسب، سبک زندگی سالم و عوامل دیگری بستگی دارد. به طور کلی هر چه یک خانم فرزندان بیشتری بدنیا بیاورد، در دراز مدت ممکن است به سلامتی اش آسیب برسد. با این حال این آسیب ها در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته که به خدمات و تجهیزات پزشکی پیشرفته مجهزند بیشتر دیده می شود.
چند فرزندی چه مشکلاتی دارد؟
- بدنیا آوردن بچه های بیشتر فشار روی بدن مادر را افزایش می دهد.
- هر چه سن خانم ها بالاتر می رود، بدنیا آوردن فرزند دوم برایشان خطرناک تر است.
- داشتن فرزندان بیشتر هزینه و مخارج بیشتری را هم می طلبد. در این شرایط پس انداز کردن کار سختی خواهد بود.
- به احتمال زیاد والدین نمی توانند به طور مساوی با فرزندانشان وقت بگذرانند.
- هر چه یک خانم فرزندان بیشتری بدنیا بیاورد بارداری هایش سخت تر می شوند.
چند فرزندی چه مزایایی دارد؟
- اگر از فرزند پروری لذت می برید پس قطعا خاطرات خوبی از بزرگ کردن کودکانتان خواهید داشت.
- فرزندان بزرگتر می توانند بخشی از فشار را از روی دوش والدینشان بردارند.
- بچه های بزرگتر می توانند از خواهر و برادرهایشان پرستاری کنند و به آنها در انجام کارها کمک برسانند.
وقتی چهار سالم بود مادر و پدرم من را به عنوان رئیس جمهور خانواده انتخاب کردند. ما هر سال انتخابات داشتیم و من همیشه برنده می شدم. من تنها فرزند خانواده بودم و می توانستم روی رای مادرم حساب کنم.
– کاندولیزا رایس
از کجا بفهمیم داشتن یک فرزند دیگر برایمان مناسب است یا نه؟
- وضع مالی تان را در نظر بگیرید.
- به این فکر کنید که آیا خانه تان به اندازه کافی برای آمدن یک بچه دیگر جا دارد؟
- به روند بزرگ کردن فرزند قبلی تان فکر کنید و جوانب مثبت و منفی آن را ارزیابی کنید.
حتما بخوانید: ۱۵ روش آموزش مسئولیت پذیری کودکان در دوران مدرسه+ فواید
بهترین زمان برای بدنیا آوردن فرزند دوم چه زمانیست؟
تحقیقات نشان می دهند که بارداری مجدد در مدت ۱۸ ماه پس از تولد فرزند اول، باعث می شود این احتمال بوجود بیاید که فرزند دوم موقع تولد زودرس، کم وزن و یا کوچکتر از حد طبیعی باشد. بنابراین توصیه می شود حتما حداقل ۱۸ ماه صبر کنید و بعد باردار شوید.
اگر تجربه خاصی در رابطه با تک فرزندی یا ارتباط با خواهر و برادرهایتان دارید خوشحال می شویم آن را با ما به اشتراک بگذارید.
