منظور از گفتار یا تکلم فرآیندی ست که طی آن دندان ها، زبان، بینی و جنجره موجب تولید صدا از دهان می شود. اختلال تلفظ یکی از مشکلات گفتاری ست که در برخی افراد بخصوص کودکان دیده می شود. در این مطلب اطلاعات کاملی در مورد اختلال تلفظ آورده شده است.
اختلال تلفظ چیست؟
منظور از اختلال تلفظ، عدم توانایی در تولید صداها، هجاها و کلمات بطور صحیح است که اغلب بصورت حذف یک حرف، جانشینی حروف بجای هم و نوک زبانی حرف زدن دیده می شود. برخی از کودکان در سنین خاص، با خطاهایی در این زمینه مواجه می شوند. اختلالات تلفظ ممکن است در درک گفتار کودک هنگام برقراری ارتباط با دیگران تأثیر بگذارد.
اختلال تلفظ به عدم توانایی فرد در گفتن اصوات خاص و یا مجموعه ای از صداها اطلاق می شود. اختلال تلفظ در ابتدایی ترین سطح، نتیجه این است که فرد از نظر فیزیولوژیکی قادر به تولید صداهای خاصی از طریق لب ها، دندان ها، زبان، کام و حتی سیستم تنفسی، اعصاب صورت و عضلات نیست.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
این اختلال ممکن است اندامی (ناشی از مشکل ادراکی، ساختاری یا عصبی/حرکتی) و یا عملکردی باشد.
اختلال تلفظ در کودکان سالم، ممکن است با گفتاردرمانی قابل درمان باشد. در افرادی که به دلیل بیماری های دیگر در تلفظ مشکل دارند، تشخیص و درمان بیماری احتمالاً در اصلاح تلفظ و بیان، تأثیر خواهد داشت.
انواع اختلال تلفظ کدامند؟
حذف یا اضافه کردن یک حرف: این نوع اختلال تلفظ بصورتی است که فرد به طور معمول صدا یا هجایی را اضافه یا آن را حذف می کند. به عنوان مثال، گفتن “کتتاب” به جای “کتاب” نمونه ای از اضافه کردن حروف است.
جانشینی حروف بجای هم: در این وضعیف فرد صدایی را جایگزین صدای دیگر می کند. به عنوان مثال تلفظ “و” به جای “ر”.
اشتباه در تلفظ: در این نوع اختلال، فرد سعی می کند کلمات را بدرستی ادا کند اما قادر به تلفظ صحیح کلمات نیست. نوک زبانی حرف زدن یکی از این مشکلات است.
علائم و نشانه های اختلال تلفظ
اختلال در تلفظ به راحتی توسط تمام افراد (چه تحصیل کرده و چه تحصیل نکرده) قابل درک است. در این نوع اختلال کودکان صداها را بصورت غلط تلفظ می کنند و در بیان صداهایی مانند “ز”، “و” و “ر” به مشکل بر می خورند. در زیر برخی از علائم و نشانه های دیگری وجود دارد که نشان می دهد کودک از اختلال تلفظ رنج می برد:
- تعویض حروف بجای هم: کودک مبتلا به اختلال تلفظ، در چنین شرایطی ممکن است صدایی را جایگزین صدای دیگر کند.
- اضافه کردن حروف: در این شرایط یک صدا (یا صداهای) اضافی به یک کلمه اضافه می شود.
- حذف حروف: یک علامت یا نشانه دیگر از اختلال تلفظ این است که برخی از حروف کلمات حذف می شوند. به عنوان مثال کودک بجای گفتن کلمه ی “هاپ”، ممکن است بگوید “آپ”.
- اشتباه در تلفظ: در این وضعیت کودک صدای نادرستی ایجاد می کند که ممکن است شبیه هیچ صدای دیگری در آن زبان نباشد.
- مشکل در فهماندن منظور خود به دیگران: به طور کلی گفتار کودکان بالای ۳ سال باید توسط آشنایان و همچنین ناآشنایان قابل درک باشد. در صورتی که پدربزرگ و مادربزرگ کودک یا معلمان در درک گفتار کودک مشکل داشته باشند، توصیه می شود که با یک گفتار درمانگر مشورت کنید و درمان را زودتر آغاز کنید. به این ترتیب خواهید توانست که فرزند خود را در مسیر درست قرار دهید.
چه عواملی باعث اختلال در تلفظ می شود؟
اختلال تلفظ در کودکان ممکن است دلایل زیاد و مختلفی مانند ضعف عضلات، کنترل کم بر زبان یا سیستم تنفسی یا هر دلیل دیگری داشته باشد. در زیر برخی از علل ایجاد کننده ی اختلال تلفظ ذکر شده است:
۱- از دست دادن شنوایی دائمی یا موقت
یکی از دلایل اختلال تلفظ می تواند ناشنوایی دائمی یا موقت باشد. کودکان تا ۳ سالگی در سنین حیاتی یادگیری هستند و بنابراین داشتن شنوایی واضح برای آنها بسیار ضروری است. کودکی که به میزان اندکی کم شنوایی دارد (برای مثال در شنیدن صداهای آهسته مشکل دارد)، ممکن است در تلفظ برخی کلمات زبان مادری خود به مشکل بر بخورد.
برای مثال تصور کنید که کودکان در حین مکالمه، تمام صداها بخصوص صداهایی که در ابتدا، وسط و پایان کلمات قرار گرفته اند را نمی شنوند. در اینجا شنوایی کم و ضعیف، مانع از یادگیری کامل و صحیح کلمات می شود. کم شنوایی می تواند کودک را از شنیدن نحوه تولید و تسلط کامل بر گفتار محروم کند.
کمبود شنوایی انواع و شدت مختلفی دارد. برخی از کودکان با ناشنوایی مادرزادی متولد می شوند در حالی که برخی دیگر پس از عفونت های مکرر گوش، دچار کاهش شنوایی می شوند. قبل از تشخیص و درمان اختلالات گفتاری و زبانی، اطمینان از عدم وجود هر نوع بیماری ضروری است.
۲- اختلالات عصبی عضلانی
اختلالات مربوط به سیستم عضلانی مانند حالت فلج مغزی و دیستروفی عضلانی، می تواند بر گفتار و تلفظ فرد تاثیر منفی بگذارد. برخی از اختلالات عضلانی بر نواحی تولید گفتار مغز تأثیر می گذارند. دیس آرتری یکی از اختلالات تکلم حرکتی است که ناشی از آسیب به نورون ها است. گفتار و بیان افراد مبتلا به دیس آرتری، ممکن است ناقص، خیلی سریع یا خیلی کند باشد. همچنین از نظر صدا و ریتم غیر طبیعی است و درک آن معمولاً دشوار است.
۳- تاخیر و اختلالات رشد
اختلال تلفظ می تواند به دلیل اختلالات رشد قبل از تولد یا بعد از تولد (به دلیل آسیب یا عفونت) ایجاد شود. برخی از اختلالات رشد ناشی از عفونت های مادر در دوران بارداری، قرار گرفتن در معرض سموم قبل از تولد، اختلالات ژنی و زایمان زودرس است.
برخی از اختلالات رشد مانند اختلال طیف اوتیسم، دلیل مشخصی ندارد و بسیاری از نقاط رشد کودک از جمله گفتار را تحت تأثیر قرار می دهد. تأخیرهای رشد عمومی مانند ناتوانی های ذهنی یا اختلالات یادگیری هم ممکن است باعث ضعف مهارت های گفتاری شوند.
گفتار درمانگر در حین ارزیابی مهارت های گفتاری کودک، ممکن است علائم یک اختلال رشد را شناسایی کند، که به عنوان آسپراکسی گفتار یا آپراکسی گفتار دوران کودکی (یا CAS) شناخته می شود. CAS یک اختلال گفتاری حرکتی است که در نتیجه مهارت های حرکتی ضعیف از مغز گرفته تا لب ها و زبان ایجاد می شود. این اختلال تأثیر زیادی بر توانایی تولید اصوات و کلمات ساده دارد.
۴- ناهنجاری های جسمی
اختلال تلفظ می تواند تقریباً از هر تغییری در آناتومی طبیعی حفره دهان یعنی دهان، فک و گلو ایجاد شود. بسیاری از کودکان با ناهنجاری های جسمی، از جمله شکاف لب یا کام (شرایطی که در آن استخوان یا بافت قسمت فوقانی دهان به درستی تشکیل نمی شود)، متولد می شوند. همچنین در عارضه ای بنام آنکیلوگلوسی، فرنولوم زبانی به نزدیک نوک زبان متصل می شود و این موجب کاهش آزادی زبان و در نتیجه بروز اختلالات گفتاری می شود. بنابراین ناهنجاری های جسمی می توانند گفتار کودک را تحت تأثیر قرار دهند.
۵- بدون علت شناخته شده
علل اختلال تلفظ گاهی اوقات ناشناخته است. برخی از کودکان در زمینه ی گفتار مهارت های کافی ندارند اما در زمینه های دیگر، بسیار عالی و بدون نقص هستند. والدین باید وجود اختلالات گفتاری را در فرزندشان تشخیص دهند و هر چه سریعتر به دنبال درمان مناسب باشند.
اختلال تلفظ چگونه تشخیص داده می شود؟
گفتار درمانگر پس از ارزیابی گفتار کودک، باید علل ایجاد کننده ی این اختلال را مشخص کند. در این زمان والدین باید سابقه پزشکی کودک از جمله عفونت، جراحت یا ابتلا به بیماری های خاص را به گفتار درمانگر اطلاع دهند. پس از آن یک معاینه دهانی برای ارزیابی ظاهر، عملکرد و میزان تحرک لب ها، دندان ها، زبان و فک انجام می دهد.
سپس گفتار درمانگر باید تعیین کند که کدام صداها بصورت اشتباه تلفظ می شوند. به همین منظور از کودک خواسته می شود تا صداها، کلمات، هجاها، عبارات و جملات خاصی را تکرار کند تا سطح اختلال گفتاری مشخص شود.
۴ تا از جدیدترین و بهترین راههای افزایش هوش کودکان زیر ۴ سال
پس از آن گفتار درمانگر تعیین می کند که میزان یادگیری کودک چقدر است. به این ترتیب از کودک خواسته می شود که برخی صداها را به درستی تلفظ کند تا گفتار درمانگر ببیند که یادگیری صداهای خاص برای کودک آسان است یا دشوار.
در نهایت سطح اختلال گفتار کودک از خفیف گرفته تا متوسط و شدید، ارزیابی می شود.
معاینه ی گوش ها و شنوایی سنجی، برای تمام کودکان مبتلا به اختلال گفتار (یا تاخیر در گفتار)، بسیار ضروری و لازم است.
اختلال تلفظ چگونه درمان می شود؟
کسانی که به اختلال تلفظ مبتلا هستند، باید توسط یک آسیب شناس گفتار و زبان (SLP) یا گفتار درمانگر ارزیابی شوند. SLP ها در تشخیص اختلالات گفتاری آموزش دیده اند و می توانند برای هر فرد، یک برنامه درمانی مناسب و منحصر به فرد تنظیم کنند. برای درمان اختلال تلفظ، باید جلسات گفتاردرمانی مداوم بهمراه “تمرین در خانه” و فعالیت های اضافی دیگر انجام می شود.
گفتار درمانگر احتمالاً می تواند نشانه هایی از میزان پیشرفت گفتار کودک، به شما ارائه دهد. برای دسترسی به آسیب شناسان گفتار اغلب می توانید به صورت خصوصی یا از طریق ارجاع توسط پزشک عمومی، اقدام کنید.
گفتاردرمانی با استفاده از روش های مختلف، خطاها را مورد هدف قرار می دهد و اصوات را به صورت مجزا، هجا، کلمات، عبارات، جملات و گفتار تصحیح می کند. به این ترتیب به کودک کمک می کند تا از عضلات درگیر در گفتار (زبان، فک، لب، دندانها و…) بدرستی استفاده کند و برای رسیدن به این هدف، از تکنیک ها و ابزارهای مختلفی استفاده می نماید.
تاکتیک ها و ابزارهای مورد استفاده در گفتاردرمانی برای درمان اختلال تلفظ عبارتند از:
تمرین دهانی: در این تکنیک از گلوله های پنبه ای برای تمرین صداهایی مانند پ / ب، ت / د استفاده می شود.
مدل سازی بصری: در مدل سازی بصری از آینه استفاده می شود. به این ترتیب کودک می تواند در حین تولید صداها بصورت صحیح، تصویر خود را در آینه مشاهده کند.
نشانه های لمسی: از نشانه های لمسی در تاکتیک گفتاردرمانی استفاده می شود. در این تکنیک گفتار درمانگر دست کودک را جلوی دهان خود قرار می دهد تا کودک بتواند هوای تولید شده در زمان تولید صداهای “ه”، “پ”، “ت” و “ف” را احساس کند. علاوه بر این از کودک خواسته می شود که دست خود را روی گلوی گفتار درمانگر قرار دهد تا لرزش حاصل از صداهای مختلف را احساس کند.
کنترل جریان هوا: در این تکنیک به منظور نشان دادن چگونگی اصلاح جریان هوا و تقویت عضلات دهان، می توان از نی استفاده کرد.
تمرین منفی: استفاده از این تمرینات، در اصلاح اختلالات تلفظ برخی از کودکان کمک کننده هستند.
مثلا:
کودک: هنگام مشاهده ی عکس پلنگ می گوید “این پلنگ است”
درمانگر: بلنگ درست است یا پلنگ؟
کودک: نه پلنگ درست است.
در چنین شرایطی، کودک حرف درمانگر را اصلاح می کند تا صدای “پ” را بدرستی تولید کند.
اپلیکیشن ها و کتاب ها: کتاب ها و اپلیکیشن های گفتاردرمانی مختلفی وجود دارد که می تواند برای اصلاح خطاهای کودکان مبتلا به اختلال تلفظ مورد استفاده قرار گیرند. ۲ اپلیکیشن زیر جزو بهترین ها هستند:
برای گرفتن نتایج بهتر علاوه بر تاکتیک های فوق، تمرینات گفتار درمانی باید در خانه و توسط والدین هم انجام گیرد.
نتیجه گیری
بنابراین اختلال تلفظ با روش هایی مانند گفتاردرمانی، قابل درمان است. اگر فرزند شما به این اختلال مبتلا است، به یک گفتار درمانگر خوب مراجعه کنید تا شرایط او ارزیابی شود، علت مشکل مشخص گردد و از بهترین روش ها یا ابزارهای گفتاردرمانی برای کنترل این اختلال استفاده شود.
