نوجوانان در دوران تغییر از کودکی به نوجوانی زندگی می کنند و در این دوران کشف هویتِ شگفت انگیزی مانند یادگیری مهارت ها، و تغییرات شخصیتی دارند. آن ها همچنین با چالش های بزرگی بر سر راه رسیدن به سنین نوجوانی مواجه هستند. نوجوان ها به طور کل با کودکان و جوانان متفاوت هستند. بسیار مهم است که آن ها را بفهمیم و بتوانیم در دوران بزرگ شدن شان به آن ها کمک کنیم.
نوجوانی دوران بزرگی از تغییرات است. همه در زندگی درگیر آن می شویم. بسیار مهم است که نوجوانان به استقلال و هویت خود برسند. هم زمان در دوران نوجوانی مواجه شدن با فشار رشد و مسئولیت پذیری و اعتماد با یکدیگر تداخل پیدا می کنند و از طرفی مشکلات دیگر مثل تکامل جنسی، مصرف دارو های روان گردان و دوستی ها در میان است. روانشناسی نوجوان سعی دارد که نوجوانان را بهتر بفهمد و به تغییر آن ها از دوره کودکی به نوجوانی کمک کند.
آکادمی روانشناسی آمریکا توضیح می دهد که نوجوانی فصلی از رشد سریع در پنج مورد است: عاطفی، ذهنی، جسمی، اجتماعی و اخلاقی. برای این که این رشد به خوبی انجام شود، روانشناسی نوجوان روی مشکلات مربوط به سلامت ذهن برای افراد بین سنین ۱۳ و ۱۹ تمرکز می کند. روانشناسی نوجوان به نوجوانان در دوران رشد و تغییر کمک زیادی می کند.
ذهن یک نوجوان چگونه به شکل متفاوتی کار می کند؟
نوجوانان با چالش هایی در زندگی خود مواجه هستند. اگر شما هم با نوجوان خود درگیری و کشمکش دارید، این اتفاق طبیعی است . احتمالاً همین مسئله برای والدین دیگر هم وجود دارد. روش های زیادی وجود دارد که شما بتوانید نوجوان تان را بهتر بفهمید و با او ارتباط بهتری برقرار کنید و به او کمک کنید تا با تغییراتی که تجربه می کند، بهتر کنار بیاید. معمولاً نوجوانان بیش از همه مستعد اتفاقات زیر هستند:
- تکانشی یا غیرقابل پیش‌بینی
- ناتوانی در فهم عواطف و روابط اجتماعی
- مبارزه جسمی یا تصادف
- ریسک پذیری یا انجام کار های خطرناک
رشد کردن از دوره کودکی تا نوجوانی یک فرآیند پیچیده است. در واقع چیزی فراتر از یادگیری محسوب می شود. نوجوانان در دوره ای از تغییر فیزیکی، احساسی و رفتاری قرار می گیرند که با کودکی و جوانی متفاوت است. این تفاوت ها را می توان در همه جنبه های رشدی آن ها شاهد بود.
رشد جسمی و جنسی
علائم جسمی نوجوانان کاملاً مشهود است. معمولاً رویش مو در ناحیه ی جنسی در این دوران افزایش پیدا می کند و آن ها بلندقد تر می شوند. دختران معمولاً تا سن ۱۶ سالگی به قد کامل و پسران تا سن ۱۸ سالگی به قد کامل خود می رسند.
ویژگی های ثانویه جنسی هم در آن ها شروع به رشد می کند. به عنوان مثال پریود شدن و رشد سینه ها برای دختران اتفاق می افتد. برای پسران هم کلفت شدن صدا و یا دورگه شدن آن جزء علائم نوجوانی است.
در روانشناسی نوجوان، رشد ذهنی در این دوران هم بسیار حائز اهمیت می باشد. نواحی از مغز که باعث می شود نوجوان کنترل احساسات و رفتار و تجربیات خود را از آن ها در دست بگیرد، مغز در معرض رشد قرار می گیرد و قسمت خطر و پاداش فعال می شود.
نوجوانان همچنین توانایی فکر کردن را بر اثر تغییر در میلین و سیناپس های مغز بیشتر یاد می گیرند. همه این تغییرات فیزیکی و جسمی روی طرز فکر و رفتار نوجوان اثر گذار است. آن ها همچنین به آگاهی جنسی می رسند و از لحاظ جنسی فعال می شوند. هم زمان که بدن شان سالم است اما به سمت قوی‌تر شدن پیش می رود. آن ها معمولا در این دوران در ورزش عملکرد خوبی خواهند داشت. نوجوان ها فرصت های زیادی در زندگی دارند. البته با چالش های جسمی هم مواجه هستند. روانشناسی نوجوان می تواند به تغییرات جسمی و کنار آمدن با آن بیشتر کمک کند و تاثیرات مثبتی را به وجود بیاورد.
رشد ذهنی
علاوه بر رشد جسمی، نوجوان وارد یک طرز فکر جدید می شود. نوجوان می تواند از لحاظ ذهنی رشد کند. توانایی فکر انتزاعی را به دست بیاورد. تصویرسازی و استدلال پیچیده در این دوران اتفاق می افتد. به همین دلیل نوجوانان توانایی فکر کردن به مفاهیم انتزاعی را به شکل ریاضی پیچیده به دست می آورد و شروع به فکر کردن به ایده های مختلفی مثل موضوعات معنوی و عشق می کند.
تفکر انتزاعی همچنین باعث می شود تا آن ها بیشتر در معرض ریسک پذیری قرار بگیرند، زیرا احساس می کنند در برابر آسیب مقاوم هستند. کم کم که به بلوغ می رسند و خوشبختانه مهارت های استعدادی در آن ها بیشتر می شود و معمولاً منطقی‌تر فکر می کنند. توانایی قضاوت چیز ها برای آن ها در معرض رشد قرار می گیرد. بنابراین می توانند نتایج انجام یک کار را بهتر از قبل پیش بینی کنند.
این رشد ذهنی به یک باره اتفاق نمی افتد و در اوایل نوجوانی بر اساس استدلال انتزاعی در همان دوران مدرسه و خانه استفاده می کنند که در دوران کودکی هم همان استدلال را به کار می برند. کم کم یاد می گیرند که به مرور زمان دیدگاه های خود را در مورد فعالیت هایی که می خواهند در آن ها دخیل باشند و بعدا به نتیجه برسند، ابراز کنند، نتایج کوتاه مدت را می بینند اما نمی توانند به نتایج بلند مدت فکر کنند.
در اواسط دوره نوجوانی فکر آن ها پیچیده تر می شود . آن ها می توانند تصور کنند که آینده شان چگونه است اما معمولاً ً نمی توانند افکار خود را با تصمیم گیری هایشان منطبق کنند. آن ها همچنین بیشتر از همیشه سوال می پرسند. در اواخر نوجوانی، نوجوان شروع به فکر کردن در مورد چیز هایی فراتر از خودش می کند و این کار را از یک روش جدید انجام می دهد. ممکن است بیشتر در مورد اتفاقاتی که در جهان می افتد فکر کند و چالش های اصلی که جامعه با آن روبرو است را مورد تجزیه تحلیل قرار دهد. همچنین نگران انتخاب های شغلی و مستقل شدن در آینده خواهد شد.
رشد عاطفی و احساسی در دوران نوجوانی
نوجوان معمولا نیاز به حمایت دوستانش دارد و معمولاً با خانواده مخصوصاً در اواخر نوجوانی کشمکش و درگیری زیادی پیدا می کند و کمتر به آن ها نزدیک می شود.
کاملاً طبیعی است که نوجوان بخواهد در این دوران حریم شخصی بیشتری داشته باشد، زیرا به دلیل ظاهر و تصویری که دیگران از بدن او دارند، نگران است. کم‌کم که به اواخر نوجوانی می رسد، اعتماد به نفس بیشتری به باورهای خودش پیدا می کند، تجربیات احساسی بیشتری را درک می کند و معمولاً از لحاظ جنسی سریع تر برانگیخته می شود. معمولاً در اواخر دوره نوجوانی کنترل بیشتری روی احساساتش وجود دارد. بیشتر روانشناسی نوجوانان، درگیر آموزش دادن به نوجوان ها است که چگونه احساسات و عواطف خود را مدیریت کنند.
رشد اخلاقی
نوجوان ها در این دوران باید رشد اخلاقی هم داشته باشند. آن ها در حال تغییر در ارتباطات اجتماعی هستند و باید بیشتر روی قوانین ثابت تمرکز کنند. کم کم که به بلوغ می رسند، یاد می گیرند که چگونه تعاملات اجتماعی و روابط را تجزیه و تحلیل کنند. معمولاً در این موضوع متمرکز می شوند کاری که انجام می دهند از لحاظ اخلاقی درست است یا خیر. سعی می کنند به جنبه قانون نگاه نکنند اما جنبه اخلاقی را حتماً در نظر می گیرند. هنگامی که به سن نوجوانی می رسند، تمرکز آن ها روی اخلاقیات تغییر می کند و به درست و غلط مفاهیم جهانی فکر می کنند که در فرهنگ ها و سیستم های قانونی سراسر جهان اعمال شده است.
هویت نوجوان در کنار رشد اجتماعی، عاطفی و ذهنی
نوجوان به دنبال یک هویت منحصر به فرد در این دوران می گردد. در اوایل تا اواخر نوجوانی طرز فکر آن ها تحت تاثیر قوانین خود محوری است که با بلوغ و به مرور زمان کاهش پیدا می کند . سه ویژگی از خود محوری نوجوان شامل موارد زیر است:
- جذب شدن به خود. یعنی تمرکز آن ها اساساً روی خودشان است.
- حکایت و داستان شخصی. یعنی آن ها خودشان را خاص و منحصر به فرد می بینند.
- مخاطب خیالی. آن ها احساس می کنند که دیگران روی آن ها تمرکز دارند و هیچ چیز دیگری به غیر از گفته ها و کارهای آن ها نمی بینند و همه حواسشان به آن ها است.
کمک کردن به نوجوان
بسیار طبیعی است که نوجوان شما در این دوره با تغییرات و کشمکش هایی مواجه باشد. روانشناسی نوجوان، مسائل و مشکلات مهمی را که ممکن است نوجوان تان را تحت تاثیر قرار دهد را بررسی می کند که بعضی از آن ها شامل استقلال جنسیتی، استفاده از داروی روانگردان و دوستی با رفقای ناباب است. کم کم که آن ها وارد مرحله رشد و چالش برانگیز می شوند، نیاز به کمک از طریق روانشناسی نوجوان دارند تا بتوانند از این طریق مشکلات خود را به شکل مثبت حل و فصل کنند. کم کم وارد این تجربیات می شوند و یاد می گیرند که چگونه شرایط سخت را مدیریت کنند و به استقلال برسند.
استقلال
نوجوان نیاز دارد که استقلال داشته باشد تا عملاً به یک فرد کامل تبدیل شود. کم کم که نوجوان رشد می کند می تواند مهارت‌هایی را یاد بگیرد. برای یاد گرفتن این مهارت ها باید شرایط زیر را داشته باشد:
- هویت را شناسایی کند و به یک احساس ثابت از کسی که هست، برسد.
- از خودش، افکارش و رفتارهایش آگاهی بیشتری داشته باشد.
- هدف تعیین کرده و به آن ها دست پیدا کند.
والدین نقش بسیار مهمی در کمک کردن به نوجوان برای رسیدن به استقلال ایفا می‌‌کنند. از این طریق می توانند به آن ها اجازه دهند تا انتخاب خودشان را داشته باشند و با نتیجه انتخاب های خودشان زندگی کنند. هم زمان نوجوان به عشق و احترام از سمت خانواده اش هم نیاز دارد. آن ها نیازمند حمایت از سمت خانواده هستند تا به توانایی های شان اعتماد کنند. همچنین بدون هیچ کنترل سفت و سختی به راهنمایی هم نیاز دارند که البته انجام این کار برای والدین کمی سخت است؛ مخصوصا در مورد مسائل جنسی، استفاده از دارو ها و گروه های دوستانه.
تمایلات جنسی
رشد جنسی در نوجوانان مراحل مختلفی را طی می کند و نیازمند انجام اقدامات مختلف است. نوجوان نیاز دارد که درک شود. با تغییراتی که در بدنش اتفاق می افتد، احساس غریبگی نداشته باشد. همچنین نیاز دارد که یاد بگیرد چگونه باید با بدن خود برخورد کند، و چگونه در رابطه جنسی انتخاب آزادانه داشته باشد.
آن ها همچنین باید امیال جنسی خود را کشف کنند و یاد بگیرند که چگونه روابط جنسی سالم داشته باشند.
استفاده از مواد
نوجوانان با امکان استفاده از مواد و الکل روبرو هستند. بسیار مهم است که از نتایج این کار ها باخبر شوند. البته آموزش دادن در مورد این مواد مخدر و بخصوص در ایران حشیش (گل)، نیازمند تمرکز روی خطرات اصلی آن ها است؛ وگرنه تاثیرگذار نخواهد بود، زیرا نوجوان توانایی ذهنی خوبی برای تشخیص تفاوت بین نگرانی و تلاش برای کنترل را ندارد . بسیاری از والدین می توانند از طریق نام بردن خطرات حاصل، از انجام این کار در نوجوانان خود جلوگیری کنند.
روابط دوستانه
روابط دوستانه در دوران نوجوانی اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند. آن ها یاد می گیرند که چگونه روابط را بسازند و چگونه به آن پایان دهند. علاوه بر آن در حال رقابت با هم سن و سالان خود هستند که این رقابت هم از لحاظ تحصیلی و هم از لحاظ اجتماعی است. روانشناسی کودک و نوجوان می تواند ابزاری را برای تعاملات اجتماعی با دوستان در اختیارشان قرار دهد و به آن ها یاد دهد که چگونه رابطه را پرورش دهند.
روانشناسی کودک و نوجوان آنرمال یا غیر طبیعی
روانشناسی کودک و نوجوان غیرطبیعی با نوجوان هایی در ارتباط است که مشکلات ذهنی دارند. برخی از این مشکلات ذهنی که در آن ها رایج است، شامل موارد زیر است:
- افسردگی
- اختلال دیسمورفیک بدن
- اختلالات غذایی
- اختلالات خشم و اضطراب
- اختلالات روحیه
- اسکیزوفرنی
- بیش فعالی
- اوتیسم
اگر کودک شما به هر کدام از این اختلالات دچار شده باشد یا به آن ها مشکوک باشد ، حتماً باید از یک روان درمان یا تراپیست کمک بگیرید. مواجه شدن با این مشکلات نیاز به مهارت بالا دارد و درمانش نه تنها به برطرف کردن آن کمک می کند، بلکه شانس دوباره به نوجوان می دهد تا آینده خود را بهتر بسازد .
گاهی اوقات یکی از والدین یا پرستار، شخص مناسبی برای کمک به نوجوان در این دوره از زندگی نیست. بعضی از چیز هایی که نوجوان برایشان ارزش قائل است، مانند حریم خصوصی یا گمنام بودن، باعث می شود که به مشاوره آنلاین اطمینان داشته باشد و به او کمک کند.
یک ویدیوی کوتاه کاربردی راجع به روانشناسی نوجوانان
در ادامه بخوانید: 15 استراتژی موثر برای تربیت بهتر فرزند نوجوان
نتیجه گیری
سال های نوجوانی برای نوجوان سخت سپری می شود اما بعضی از نوجوانان مشکلات بیشتری نسبت به بقیه دارند. پس اگر مشاهده کردید که نوجوان شما با مشکلات و استرس عاطفی زیادی در این دوران مواجه شده، حتما از یک مشاور متخصص کمک بگیرید زیرا قطعا شما به عنوان والدین با مشکل و اختلال فرزند خود، درگیر می شوید و در نتیجه باید از سلامت ذهن تان مراقبت کنید تا در این دوران ، خودتان درگیر مشکلات عاطفی و احساسی نشوید.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
