اهمیت قصه گویی برای کودکان (و ۵ نکته اساسی)

اگر به داستان گفتن و قصه گویی برای کودکان علاقه مند هستید، جای درستی را انتخاب کرده اید. در این مطلب به اهمیت داستان پردازی برای کودکان و روش های ارتقاء مهارت های داستان سرایی پی می برید. بدون شک پس از خواندن این مطلب دیگر هیچگاه داستان گفتن را از فرزندتان، دریغ نخواهید کرد و در روایت داستان برای کودکان نوپا و کم سن، انگیزه و اعتماد به نفس بیشتری پیدا خواهید کرد.

چرا قصه گویی برای کودکان مهم است؟

کودکان می توانند با فشار دادن تنها یک دکمه، از طریق رسانه های دیجیتال و انیمیشن ها، سرگرم داستان های هیجان انگیزی شوند. این گزینه های دیجیتالی با داستان سرایی والدین در حال رقابت و کمرنگ کردن آن هستند. اما آیا می دانستید که هیچکدام از این موراد، نمی توانند جایگزین لحظات شیرین قصه گویی شوند و مزیت های آن را فراهم کنند؟ با خواندن مزایای زیر خواهید فهمید که قصه گویی دیجیتال به اندازه ی داستان گفتن برای کودک، موجب شکوفایی تفکر خلاق و پرورش مهارت های تعاملی در کودکان نمی شود. مزایای قصه گویی برای کودکان عبارتنداز:

۱- اخلاقیات را به کودک می آموزد

قصه گویی می تواند یک روش عالی برای انتقال مفهوم خوب و بد و مفاهیم پیچیده اخلاق و فضیلت به کودک باشد. اصول اخلاقی آموزش داده شده در پایان هر داستان، به کودکان کمک می کند درک بهتری از اخلاقیات داشته باشند و به مدت طولانی تری آنها را به ذهن بسپارند. البته فراموش نکنید که برای آموزش انسانیت به کودک، تنها خواندن داستان کافی نیست و شما باید الگوی فرزند خود باشید. با این حال ممکن است درک و فهم فضیلت هایی مانند احترام به بزرگترها، مراقبت از مردم، دلسوز بودن، بخشنده بودن و … برای کودک دشوار باشد و داستان سرایی بهترین راه برای القای این مفاهیم باشد.

۲- به تحریک احساسات کودک کمک می کند

داستان ها رنگین کمان احساسات هستند. شما می توانید احساساتی مانند شادی، نشاط، غم، احساس از دست دادن، ترس، حسادت، عشق، نفرت و … را در داستان ها پیدا کنید. قصه گویی برای بچه ها در واقع نوعی جشن عاطفه برای آنها است. بنابراین کودکانی که در معرض احساسات بی شماری قرار می گیرند، آنها را بیشتر می شناسند و درک می کنند. بعلاوه این اولین قدم برای تقویت هوش هیجانی کودکان است.

۳- تخیل و خلاقیت را تقویت می کند

داستان ها روش خوبی برای تقویت تخیل و خلاقیت در بچه ها هستند. کودک همه چیز را در حین روایت داستان، تصور می کند. مثلا وقتی درمورد شیر جنگل داستانی را تعریف می کنید، کودک شیر را تصور خواهد کرد و ممکن است این کار را به طرق مختلف انجام دهد. اینجاست که تفاوت داستان سرایی با رسانه های دیجیتال مشخص می شود چون در رسانه های دیجیتال شیر و جنگل نشان داده می شوند و کودک مجال تصور و خیال پردازی ندارد.

۴- قصه گویی در هر شرایطی یک فعالیت سرگرم کننده است

اگر داستان سرایی به درستی انجام شود برای کودک سرگرم کننده است. به این ترتیب فرزند شما منتظر “زمان قصه گویی” خواهد بود (معمولاً زمان خواب بهترین زمان برای داستان خواندن است!) و این می تواند به عنوان یک انگیزه (یا پاداش) برای کارهای خوب کودک استفاده شود.

داستان سرایی جدا از مزایای بی شماری که دارد، یک فعالیت تفریحی نیز برای کودک محسوب می شود. نکته خوب قصه گویی این است که با محدودیت زمان و مکان همراه نیست و در هر موقعیت و زمانی قابل استفاده است. بنابراین برای مقابله با خستگی کودک در محیط های گوناگون، داستان بگویید. به عنوان مثال می توانید در هر یک از شرایط زیر از داستان کمک بگیرید:

• اگر در پارک و یا در فضای باز هستید و کودک نمی خواهد بازی کند
• اگر هوا بد است و در خانه خسته می شوید
• قبل از خواب
• اگر در فرودگاه منتظر پرواز تاخیری خود هستید
• در طول سفرهای طولانی جاده ای و بسیاری موارد دیگر

۵- حس کنجکاوی کودک را تحریک می کند و یادگیری را سرگرم کننده می کند

داستان ها می توانند حس کنجکاوی را درگیر کنند و آن را برانگیزند. قصه گویی یک روش سرگرم کننده برای یادگیری هم هست. سعی کنید از واژگان و کلمات جدید استفاده کنید. معرفی کلمات جدید در متن داستان به کودکان این امکان را می دهد تا معنی لغات را درک کنند و به مدت طولانی آنها را به خاطر بسپارند.

خلاقیت خود را بکار گیرید و یادگیری را از طریق داستان سرایی برای کودک سرگرم کننده کنید. شما می توانید حول شخصیت های مورد علاقه فرزندتان یا چیزهایی که می خواهید یاد بگیرد، داستان بسازید. بنابراین لازم نیست خود را محدود به داستان هایی کنید که در جای دیگری خوانده اید یا شنیده اید.

۶- رشد مغز را تقویت می کند

تعریف داستان ها با صداهای اغراق آمیز و با پس زمینه های متحرک و کم و زیاد کردن تن صدا، قسمتی از مغز را که مربوط به پردازش زبان است به ویژه قشر شنوایی را تقویت و تحریک می کند.

۳۲ تا از بهترین داستان های صوتی ویژه کودکان

۷- وسعت دید کودک را گسترش می دهد و او را با فرهنگ ها و رسومات مختلف آشنا می کند

آموزش فرهنگ و تاریخ بخصوص برای کودکان، معمولاً سخت و کسل کننده است. قصه گویی می تواند روشی سرگرم کننده برای آموزش این موارد باشد. شما می توانید در مورد دوران کودکی، جشن ها و فستیوال های مختلف و غیره داستان تعریف کنید. داستان های اسطوره ای نیز روش خوبی برای آموزش فرهنگ هستند. این موارد معمولا در برنامه های درسی مدارس وجود ندارد بنابراین کودکان بدون ارتباط با ریشه های خود رشد می کنند و استفاده از داستان، بهترین راه برای آموزش کودک محسوب می شود.

۸- مهارت گوش دادن را بهبود می بخشد

گوش دادن فعال یک مهارت حیاتی برای رشد کودکان است. ۸۰٪ از یادگیری ها در اوایل کودکی، مربوط به یادگیری کلامی است. کودکانی که مهارت شنیداری قوی تری دارند، با دیگران ارتباط بهتری برقرار می کنند. قصه گویی یک فعالیت شنیداری عالی است که می تواند صبر کودکان را افزایش دهد و مهارت گوش دادن را در آنها بهبود بخشد. این یکی از بهترین مزایایی ست که از طریق داستان سرایی، به کودک القا می شود.

۹- مهارت های ارتباطی و فن بیان را تقویت می کند

کودکانی که به داستان گوش می دهند، در فرایند و بحث پیرامون داستان ها شرکت می کنند. این به آنها کمک می کند تا سوال بپرسند و شک و تردیدهای خود را برطرف کنند، نظرات خود را مطرح کنند و در بحث شرکت کنند. بنابراین داستان کودکان را به تعامل ترغیب می کند و مهارت های ارتباطی آنها را به مرور بهبود می بخشد. همچنین به آنها فرصتی می دهد تا افکار و احساسات خود را بیان کنند.

۱۰- زمان استفاده از ابزارهای دیجیتال را کاهش می دهد

قصه گویی برای کودکان، مزیت کاهش زمان استفاده از ابزارهای دیجیتال را هم دارد. در کودکان استفاده از تلفن همراه هنگام خواب بسیار رایج شده است. گفتن داستان شب برای کودک، جایگزین خوبی برای تبلت یا موبایل خواهد بود و زمان استفاده از آنها را کاهش می دهد.

مزایای قصه گویی برای والدین

جالب است بدانید که مزایای قصه گویی فقط برای کودکان محدود نمی شود و برای والدین هم مزایای زیادی دارد. در این قسمت به مزایای داستان سرایی برای والدین اشاره شده است.

۱- استرس را برطرف می کند

گفتن داستان همانطور که برای کودکان جذاب است، می تواند برای والدین هم سرگرم کننده باشد. پس از یک روز طولانی و پرمشغله، کتاب داستان را بردارید و شروع به خواندن کنید. به این ترتیب برای چند دقیقه از این دنیای پرهیاهو فاصله بگیرید و با دور کردن استرس ها، اوقات خوشی را با فرزند دلبندتان سپری کنید.

۲- زمان خوش و با کیفیتی را با کودک رقم میزند

زمانی که برای گفتن یک داستان صرف می شود، در واقع زمان با کیفیتی است که با بچه ها سپری می شود. قصه گویی همچنین یک فرصت عالی برای نزدیکی والدین و کودکان است و موجب ایجاد پیوند قوی میان آنها می شود.

۳- موجب احساس رضایتمندی و خوشحالی می شود

حقیقتا دیدن هیجان و لذت کودک هنگام روایت یک داستان بسیار رضایت بخش و خوشحال کننده است.

۴- هنر قصه گویی یک مهارت مفید محسوب می شود

اگر در داستان سرایی تبحر ندارید، در ادامه ی این مطلب با فوت و فن های آن آشنا می شوید. مهارت های قصه گویی فقط به قصه گفتن برای فرزندان محدود نمی شود. با تقویت این مهارت می توانید یک موقعیت را به نحو احسن توصیف کنید، همه چیز را به درستی توضیح دهید و حتی بهتر شوخی کنید! به این ترتیب مهارت های روایت خود را تقویت کنید. مهارت های عالی داستان سرایی، شخصیت شما را کمی جالب تر می کند. به این ترتیب مردم بیشتر مشتاق گوش دادن به شما خواهند بود و بهتر می توانید توجه آنها را به خود جلب کنید. بنابراین داستان سرایی پیامدهای بی حد و حصری در زندگی اجتماعی و شغلی شما دارد.

احتمالا با درک مزایای بیشمار قصه گویی برای کودکان و والدین، تاکنون به طور کامل متقاعد شده اید که این فعالیت چقدر می تواند لازم و سودمند باشد. اما چرا برخی والدین، این فرصت استثنایی را از خود و فرزندشان دریغ می کنند؟ در ادامه به این سوال پاسخ داده شده است.

دانلود ۱۰ قصه فوق العاده جذاب و آموزنده برای بچه های زیر ۷ سال

چرا والدین از قصه گویی فاصله می گیرند؟

با وجود تمام مزایایی که در بالا ذکر شد، هنوز هم والدین زیادی هستند که از قصه گویی فاصله می گیرند. دلایل این امر عبارتنداز:

۱- زندگی پرمشغله: امروزه بیشتر والدین مشغول یک زندگی پرهیاهو هستند و به محض رسیدن به خانه، می خواهند کمی استراحت کنند یا تلویزیون تماشا کنند. بنابراین انرژی کافی برای کودکان ندارند و نمی توانند زمان کافی را به آنها اختصاص دهند. با گذشت زمان، این شکاف افزایش می یابد و رابطه ی صمیمی میان والدین و فرزندان را از بین می برد. شما باید علی رغم مشغله زیاد، مسئولیت وقت گذرانی با فرزندان خود را بر عهده بگیرید. قصه گویی قبل از خواب یکی از این فرصت هاست.

۲- خانواده هسته ای: منظور از خانواده هسته ای، خانواده ای ست که از زن و شوهر و فرزندان تشکیل شده است و در اکثر جوامع شهر نشین و کشورهای صنعتی رایج است. در گذشته، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نقش مهمی در تربیت بچه ها داشتند. حتی زمانیکه والدین به زندگی مشغول بودند، پدربزرگ و مادربزرگ ها گنجینه ی ارزشمندی برای قصه گویی بودند. با این حال، با تغییر سریع سناریوهای فرهنگی – اجتماعی، اکثر خانواده ها (به ویژه خانواده های شهری) هسته ای شده اند. بنابراین کودکان فرصت گوش دادن به داستان های پدربزرگ و مادربزرگ خود را نیز از دست داده اند.

۳- وابستگی زیاد کودکان به گوشی و تبلت: امروزه بچه ها خیلی زود در زندگی خود به تلفن همراه معتاد می شوند. این مشکل با بی علاقگی والدین به قصه گویی نیز تشدید می شود. البته بسیاری از افراد معتقدند که این وابستگی، یکی از عواقب از بین رفتن مهارت داستان سرایی والدین است.

۴- فراموش کردن داستان ها: می توانید قصه گویی را با داستان هایی که در کودکی گوش می دادید یا حتماً در دوران کودکی خوانده اید، شروع کنید.

با این حال بچه ها به تنوع نیاز دارند و اگر فقط چند داستان تکراری داشته باشید، به سرعت خسته می شوند. جدای از این، بسیاری از داستان ها و قصه هایی که تاکنون شنیده ایم، فراموش شده اند و از یاد رفته اند. اما ایده هایی برای رفع این مشکل وجود دارد:

• شما می توانید داستان های جدید را از کتاب داستان های جدید یا وب سایت های داستان سرایی یاد بگیرید. علاوه بر این می توانید ایده های داستان سرایی خود را بکار بگیرید. خلاق باشید و با شخصیت های مورد علاقه فرزند خود، داستان بسازید. نگران طرح و موضوع داستان نباشید. فقط روی روایت تمرکز کنید و چیزهای جالب بگویید. مزیت داستان سرایی این است که هیچ حد و مرزی ندارد. ماهی ها می توانند پرواز کنند، اسب ها می توانند به خورشید بروند و فرش ها به پرواز درآیند!
• اگر طراحی داستان برای شما مشکل است، باز هم اشکالی ندارد. شما می توانید در مورد وقایع دوران کودکی خود چیزی بگویید. به عنوان مثال اینکه چگونه با پدر خود به ماهیگیری رفته اید یا چگونه برای کندن سیب از درخت بالا رفته اید و اینکه بالا رفتن از درخت اصلا کار خوبی نیست.
• همچنین می توانید تجربیات فرزندتان را به او یادآوری کنید. می توانید از آخرین باری که با هم به باغ وحش رفته اید بگویید و اینکه چقدر از دیدن زرافه و دیگر حیوانات لذت برده اید.

۵- عدم مهارت در داستان سرایی: ممکن است بسیاری از والدین داستان های زیادی بلد باشند اما از مهارت های داستان سرایی خود اطمینان نداشته باشند. اگر شما هم یکی از این افراد هستید، اجازه ندهید که ترس سد راهتان شود. خوشبختانه کودکان بسیار مهربان هستند و شما هم می توانید پیشرفت کنید! بنابراین می توانید برای کودکان خود قصه بگویید و در کمترین زمان یک داستان سرای حرفه ای شوید!

در زیر چند نکته برای قصه گویی آورده شده است که توجه به آنها می تواند این مهارت را در شما تقویت کند و اثرات مثبتی بر فرزندتان داشته باشد.

۵ نکته اساسی در مورد قصه گویی برای کودکان

۱- داستان های خوبی انتخاب کنید، خلاق و آماده باشید

از داستان هایی شروع کنید که با آنها آشنایی کامل دارید. این می تواند داستان هایی مانند داستان های عامیانه، افسانه ها و غیره باشد که در دوران کودکی شنیده اید یا خوانده اید.

داستانی که برای کودکان نقل می شود، باید جالب باشند اما در عین حال، باید پر از هدف و مفهوم هم باشند. یک داستان آموزنده و با اخلاق، راهی عالی برای آموزش فضایل اخلاقی به فرزندان است.

۱۰ تا از بهترین قصه های کودکانه برای خواب که باید برای کودکانتان بخوانید!

۲- سن کودک و زبان روایت را در نظر بگیرید

شما باید با زبانی که با فرزندتان صحبت می کنید، داستان را نقل کنید. به این ترتیب هر دوی شما راحتتر خواهید بود. داستان برای کودکان نوپا باید ساده و مختصر باشد. آنها ممکن است دوست داشته باشند که به خاطرات کودکی شما و آنچه در آن زمان انجام داده اید گوش فرا دهند. پیش دبستانی ها و کودکان نوپا نیز به داستان هایی که حول شخصیت های محبوبشان است، علاقه مند می شوند.

برای کودکان بزرگتر می توانید بر اساس سطح راحتی و تسلط آنها، از زبان دیگری استفاده کنید. اینکار واژگان آنها را غنی می کند. اگرچه اصول کلی داستان سرایی به یک شکل است، اما در نظر گرفتن سن کودک هم مهم است. همچنین به خاطر داشته باشید که کودکان در این گروه سنی از غافلگیری هم لذت می برند. بنابراین می توانید داستان مورد علاقه آنها را تا جایی پیش ببرید و بطور ناگهانی سمت و سوی داستان را تغییر دهید! همچنین می توانید با بچه های بزرگتر به نوبت داستان سرایی کنید. این باعث تقویت خلاقیت و بهبود مهارت روایت آنها می شود.

۳- احساسات را وارد داستان خود کنید

داستان های مختلف را با طیف وسیعی از احساسات انتخاب کنید اما از نقل داستان های ترسناک یا داستان های خشونت آمیز پرهیز کنید. این به کودکان کمک می کند احساسات را یاد بگیرند و هوش هیجانی خود را تقویت کنند. شما باید داستان ها را با احساس تمام روایت کنید و احساسات موجود در داستان را بیان نمایید. روایت های ساده و خشک جالب نیستند و ممکن است کودک را خسته کنند. تعدیل صدا و مکث را فراموش نکنید. صدای خود را تنظیم کنید تا تأثیر گذاری بیشتری داشته باشد و بتواند احساسات را بیان کند. همچنین اهمیت استفاده از مکث ها را در حین نقل داستان دست کم نگیرید.

۴- از زبان بدن خود به طور موثری استفاده کنید

می توانید با استفاده از دستان خود حرکاتی انجام دهید تا داستان جذابتر شود. روایت داستان بدون نگه داشتن کتاب در دست، هم به شما و هم به فرزندتان اجازه می دهد تا احساسات خود را از طریق زبان بدن، به نمایش بگذارید. استفاده از این تکنیک باعث به یاد ماندن بیشتر داستان در حافظه کودک می شود.

۵- فرزند خود را وادار به مشارکت کنید

داستان سرایی همیشه باید تعاملی باشد. بچه های خود را درگیر به مشارکت کنید. می توانید بعضی اوقات داستان را متناسب با تصورات کودک ادامه دهید تا جذابیت اینکار برای فرزندتان دو چندان شود. اینکار برای تقویت مهارت های زبانی و تقویت اعتماد بنفس کودک هم عالی است و شما باید آن را تشویق کنید. همچنین می توانید برای درگیر کردن کودک در داستان و تشویق خلاقیت و تخیل او، گاهی اوقات سوال بپرسید.

در اینجا مثالی برای داستان سرایی آورده شده است:

روزی روزگاری، پسرکی در جنگل گم شد. پسر روی سنگی نشسته بود و گریه می کرد. او از خدا خواست که او را به خانه ببرد چون دلش برای مادرش تنگ شده بود. ناگهان، شیر پادشاه جنگل (صدای خود را تغییر دهید) در مقابل او ظاهر شد (کودک ممکن است با تقلید صدای شیر، در داستان شرکت کند!). پسرک ترسید و نمی دانست که شیر می خواهد با او چه کند؟ سپس شیر دهان خود را باز کرد و گفت… (مکث کنید و بپرسید) … می دانید شیر چه گفت؟ (اجازه دهید کودک شما تصور کند و در آن شرکت کند). بله! شیر گفت (با ادامه داستان) اسم تو چیست؟ نترس خدا مرا فرستاده تا تو را به خانه برسانم (صدای خود را تغییر دهید و طوری صحبت کنید که انگار شیر هستید).

اگر در قصه گفتن مهارتی ندارید، خودآموزی کنید…

اگر ایده ای برای داستان سرایی ندارید، بهتر است چند کتاب داستان بخرید و آنها را بیاموزید. سپس داستان ها را به نقل خودتان تمرین و روایت کنید. همچنین اگر ایده های کمی دارید، می توانید داستان های مورد علاقه فرزندتان را که ممکن است بارها روایت کرده باشید، تکرار کنید.

بنابراین برای داشتن فرزندی شاد و خلاق، فرصت قصه گویی را از خود و کودک دریغ نکنید و لحظات خوب و خاطره سازی در کنار فرزندتان رقم بزنید.

۲۰ فواید کتاب داستان شب کودک (و ۳ ویژگی داستان خوب)