کودکان روحیه بسیار حساسی دارند بطوری که شخصیت و اعمال و رفتار آنها در جوانی و بزرگسالی ریشه در دوران کودکی آنها دارد. طبق تحقیقات صورت گرفته در ایران بارزترین دلیل اضطراب کودکان پنج تا ۶ سال، والدگری یعنی عدم مهارت در نوع برخورد با کودکان می باشد. در این مطلب می خواهیم به بحث در مورد علایم اضطراب های خفیف و شدید در کودکان و همچنین راههای جدید درمان آن بپردازیم.
مقدمه
والدین همواره باید تلاش کنند تا کودکان خود را به شاد زیستن عادت دهند. اما گاهی اوقات ممکن است اتفاقاتی بیافتد که کنترل آن شرایط از عهده والدین خارج باشد یا سخت باشد. گاهی اوقات کودکان در سنین پایین تر ممکن است اضطراب های خفیفی داشته باشند مانند اضطراب جدایی از والدین و بزرگترها که این امری طبیعی است و بدلیل وابستگی زیاد کودک به بزرگترها ایجاد می شود.
معمولا همه ما از کودک تا بزرگسال، سطحی از اضطراب را تجربه می کنیم اما زمانی این مساله خطرناک و مساله ساز می شود که عملکرد کلی فرد به خطر بیفتد. ریشه یابی علل ایجاد اضطراب در کودکان امری ضروری برای درمان و رفع این حالت است. پس والدین در درجه اول باید با شناسایی نشانه های اضطراب در کودک خود در صدد رفع عامل ایجاد کننده این وضعیت در کودک خود برآیند. در ادامه ضمن معرفی نشانه های اضطراب در کودکان، راههای پیشگیری بروز آنرا نیز به شما آموزش می دهیم.
ویدئوی اضطراب در کودکان
والدین بخوانند: ۴ علت اصلی ناله کردن و ترسیدن کودک در خواب و روش درمان خانگی آن
اضطراب چیست و چرا در کودکان بروز میدهد؟
خیلی از افراد به این مطلب پی برده اند که اضطراب یک احساس ناخوشایند و مبهم هراس همراه با منشأ شناخته یا ناشناخته است که با عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیک در برابر موقعیتی که استرس زا بوده اتفاق می افتد. اضطراب جزئی جدایی ناپذیر از زندگی طبیعی دوران کودکی است و گاهی حتی برای رشد کودک آسیب می زند و موجب بروز اختلال در او می شود.
یکی از عوامل، زیست شناختی و فیزیولوژیک است مثل کم کاری یا پرکاری هورمون ها در بدن، کمبود قند خون یا بی نظمی در ضربان قلب، کمبود برخی اسیدهای آمینه، منیزیم، اسید فولیک و B12 هم می تواند بر اضطراب اثر بگذارد. در این حالت فیزیک زیستی کودک به هم می ریزد و زمینه اضطراب او را فراهم می کند.
عوامل محیطی و خانوادگی و فشارهایی که در محیط خانواده و مدرسه بر کودک وارد می شود، یکی دیگر از علل بروز اضطراب است. ضمن اینکه عوامل ژنتیک هم در بروز این اختلال موثرند. عوامل الگویی و یادگیری اجتماعی و البته همنشینی با افراد مضطرب هم می تواند باعث بروز اضطراب در کودک شود.
علائم اضطراب در کودکان
علائم اضطراب هم می توانند شناختی و هم رفتاری و جسمی باشند که از جمله علائم جسمی و رفتاری می توان موارد زیر را نام برد.
- رنگ پریدگی و عرق کردن
- احساس خستگی
- عصبی بودن و بی قراری
- ترس و نگرانی و مکیدن انگشتان
- بی خوابی یا بدخوابی و کابوس شبانه
- تپش قلب و تنفس نامنظم و سریع
- سردرد و سرگیجه
- مشکل در تمرکز و حافظه
- لرزش یا پرش عضلات و سرخ شدن صورت
- تکرر ادرار و ناراحتی های معده ای و روده ای
- احساس نگرانی شدید و مداوم
- بی توجهی و گوش به زنگ بودن
انواع اضطراب در کودکان
کودکان ممکن است انواع اختلال های اضطرابی را تجربه کنند؛ که در همه این موارد اضطراب وجه مشترکی است که به صورت یک واکنش رفتاری بروز می کند. برخی از آنها در زیر نام برده شده است.
۱- اضطراب فراگیر و منتشر شده: کودکی که این نوع اضطراب را دارد، دائم نگران است و هنگامی که با چالش مواجه می شوند انتظار عواقب منفی تری برای خودشان دارند، مثلا با دیدن مرگ یکی از اقوام مدام نگران است که والدینش هم بمیرند.
۲- اختلال هراس خاص: یکی دیگر از انواع اختلال است که باعث می شود کودک از مواجهه با موقعیت یا شی ترسناک اجتناب کند. اختلال هراس اجتماعی در دوران کودکی و اوایل دوران جوانی زیاد دیده می شود. در این اختلال کودک از صحبت در جمع اجتناب می کند، لزرش صدا دارد و از محیط های اجتماعی دوری می کند.
۳- اختلال وسواس فکری و عملی: افکار ، یا تصوراتی که دائم و عود کننده در ذهن کودک ایجاد می شود و رنج و عذاب شدیدی را برای او ایجاد می کند . این افکار و تصورات لزوما به دلیل مشکلات واقعی کودک نیستند و گاهی از زندگی شخصی او فاصله دارند . کودک سعی می کند این افکار را یا سرکوب کند و یا با انجام دادن یک عمل تکراری خنثی کند . مثلا همیشه فکر می کند دست هایش کثیف شده و روزی بیست بار دست هایش را میشوید .
۴- اختلال استرس پس از سانحه: کودکی که یک رویداد آسیب زا و تهدید کننده را تجربه کرده است مانند بودن در تصادف، قرار گرفتن در موقعیت زلزله و بلایای طبیعی، سوء استفاده های جنسی، دزدیده شدن، گم شدن، حال کودک بعد از آن اتفاق واکنش های ترس و درماندگی و حملات وحشت زدگی را تجربه می کند. هر چیزی که کودک را به یاد آن سانحه می اندازد موجب ایجاد ترس و وحشت در او می شود.
۵- اضطراب اجتماعی: کودکانی که به این اضطراب گرفتار می شوند از این که در یک موقعیت جمعی قرار بگیرند یا عملکردی در برابر چشمان افراد نا آشنا داشته باشند دچار اضطراب می شوند. کودک می ترسد به گونه ای رفتار کند که دیگران او را موشکافی کنند و او تحقیر و شرمنده شود. در اختلال اضطراب اجتماعی ( هراس اجتماعی ) به طور کلی، فرد از تعامل ها و موقعیت های اجتماعی ای که در آن ها احتمال مورد مشاهده قرارگرفتن وجود دارد، بیمناک، نگران یا گریزان است. این موارد انواع تعامل های اجتماعی را در بر می گیرد، مثل ملاقات با افراد نا آشنا، موقعیت هایی که فرد هنگام خوردن یا آشامیدن، ممکن است مورد مشاهده قرارگیرد، یا موقعیت هایی که فرد در حضور دیگران کاری انجام می دهد. اندیشه پردازی شناختی این موارد را در بر می گیرد: مورد ارزیابی منفی قرار گرفتن از سوی دیگران، دستپاچه شدن، تحقیرشدن، یا آزردن دیگران.
۶- اختلال اضطراب جدایی: کودک به صورت افراطی در مورد جدایی از خانه یا کسانی که به او دلبستگی دارد، مانند مراقبان اصلی ( پدر و مادر ) واکنش نشان می دهد، مدام در مورد این که آن ها را از دست بدهد، نگران است، از رفتن به مدرسه یا جاهای دیگر بدون آن ها امتناع می کند. روان‌پزشکان و روان‌شناسان کودک یا متخصصین مغز و اعصاب می‌توانند اختلال اضطراب جدایی را تشخیص دهند و به درمان آن بپردازند. پزشک بالینی نیز اطلاعاتی از خانه و مدرسه جمع می‌کند تا این اختلال را در کودک تشخیص بدهد. متخصصان می‌توانند نشانه‌های فیزیکی و تفکر اضطراب‌آور را شناسایی کنند. آنها به این کودکان کمک می‌کنند تا تدابیر لازم را برای روبه‌رو شدن با اضطراب در نظر بگیرند و هنر حل مسئله را بیاموزند.
۷- اضطراب پانیک: پانیک به معنای هجوم ناگهانی نگرانی و ترس بسیار شدید است. در این حالت قلب شما به شدت می‌زند و نمی‌توانید نفس بکشید. اگر حملات پانیک درمان نشوند ممکن است منجر به اختلال پانیک یا مشکلات دیگر شوند. این حملات حتی می‌توانند شما را از فعالیت‌های روزمره بازدارند، اما خبر خوب این است که حملات پانیک قابل درمان هستند. با درمان مناسب می‌توانید علائم پانیک را از بین ببرید یا به حداقل برسانید و کنترل زندگی‌تان را دوباره به دست بگیرید.
نشانه های اضطراب جدایی غیرطبیعی در کودکان
- خودداری از مدرسه رفتن
- بیزاری از خوابیدن
- عوارض فیزیکی مثل سردرد و دل درد
- چسبیدن به والدین
- ترس از وقوع اتفاقی ناگوار برای کسی که دوستش دارند.
- پس زدن دوستان، خانواده یا گروه همسالان
- شکایت مداوم از وجود بیماری جسمی
به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی مدام از وجود درد و بیماری‌هایی شکایت می‌کنند که ممکن است به درمان دارویی نیاز داشته باشند. زمانی می توانیم بروز اضطراب جدایی را در کودک غیرطبیعی بنامیم که در سن بالاتر رخ دهد و حداقل به مدت ۶ ماه ادامه داشت باشد. همچنین این اضطراب باید در عملکرد کودک یا والدین اختلال ایجاد کند (برای مثال مادر یا مراقب کودک به دلیل وابستگی زیاد او نتوانند به امور زندگی خود برسند). از جمله دلایل مهم ایجاد اضطراب در کودکان می توان تغییر در محیط، موقعیت‌های استرس‌زا، استرس بیش از حد والدین، وابستگی ناایمن را می توان نام برد.
مطلب کاربردی: افسردگی در کودکان ابتدایی و عوارض آن را بشناسید (دیدگاه فوق تخصص)
راهکارهایی برای پیشگیری از بروز اضطراب در کودکان
استعدادهای ژنتیکی و اختلال های روان شناختی خانوادگی، ضربه ها و آسیب های قبلی، روابط متقابل نادرست والدین با کودک از جمله دلایل مهم اضطراب کودکان به شمار می روند که با شناخت کامل نسبت به هر کدام از این عوامل می توان آنها را تا حدودی رفع نمود و آثار اضطراب را در کودکان به حداقل رساند یا به کلی حذف کرد. ورزش، تغذیه و افزایش مهارت های کودکان در کنار حمایت های محیطی والدین و حمایت های اجتماعی می تواند در پیشگیری از بروز این اختلال کمک کننده باشد.
اگر به هر دلیل کودکی دچار اضطراب شده باشد والدین باید صبور باشند و آنها را سرزنش و تهدید نکنند مثلا وقتی کودک به مهد کودک می رود یا در خانه تشنج و دعوا وجود دارد و مادر مدام تهدید به رفتن می کند، می تواند اضطراب ایجاد کند. همچنین والدین باید از موقعیت هایی که باعث هراس و اضطراب کودکان می شود، دوری کنند.
انجام برخی فعالیت های خانوادگی مانند تنظیم برنامه های تفریحی و گردشی طی هفته برای کودک، شرکت در کلاس های ورزشی و شرکت دادن کودک در مهمانی های گروه همسالان می تواند موثر باشد. البته گاهی مشکلات جسمی کودک مانند پرکاری و کم کاری تیروئید ریشه سایکوسوماتیک (اختلال روان‌تنی) دارند به آن معنا که کودک به این علت مبتلا به این بیماری شده که شرایط روحی کودک به هم ریخته شده است. در اینگونه بیماری های جسمی که منشاء روانی دارد، خدمات پزشکی کمک نمی کند اما اگر بعد روان کودک را پوشش دهیم ، علائم جسمی نیز می تواند برطرف شود.
توجه! در هنگام اضطراب کودک ، احساس او را به رسمیت بشناسید و از او حمایت کنید تا بتواند با شرایط به درستی روبرو شود. همچنین درمان بموقع اضطراب کودکان، آنها را از بروز مشکلات جدی در آینده مصون نگه می دارد.
پاسخگویی به سؤالات شما بخشی از وظیفه ماست. شما نیز می توانید در این قسمت، نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
