غده تیروئید در گردن قرار گرفته و از دو لوب تشکیل شده است. غده تیروئید دو هورمون تریودوتیرونین و تیروکسین را ترشح می کند. هورمونهای تیروئید برای عملکردهای مختلف متابولیکی در بدن انسان ضروری هستند. این هورمون ها همچنین نقش مهمی در هضم غذا، عملکرد صحیح قلب و رشد مغز و استخوان ها دارند. سطح کمتر یا بالاتر از حد طبیعی این دو هورمون ممکن است منجر به بروز مشکلات مختلفی برای سلامتی شود.
پرکاری تیروئید یا تیروتوکسیکوز زمانی رخ می دهد که هورمون تیروکسین به طور قابل توجهی بالاتر از حد طبیعی باشد. کم کاری تیروئید نیز زمانی ایجاد می شود که غده تیروئید هورمون تیروکسین خیلی کمی ترشح می کند (یا اصلا ترشح نمی کند). کم کاری تیروئید در نوزادان، کودکان و بزرگسالان دیده می شود.
کم کاری تیروئید نوزادان چیست؟
بیماری کم کاری تیروئید نوزادی زمانی ایجاد می شود که غده تیروئید نوزاد مقدار کمی تیروکسین ترشح می کند و یا اصلا ترشح نمی کند. دلایل این بیماری بسیار زیاد است. نوزادان نارس در مقایسه با نوزادان رسیده، بیشتر در معرض خطر کم کاری تیروئید هستند. کم کاری تیروئید در نوزادان ممکن است در بدو تولد باشد یا بعد از تولد ایجاد شود.
حتما بخوانید: شیر دادن بچه در خواب چه مشکلاتی دارد؟ و راه حل درمان
دلایل کم کاری تیروئید در نوزادان چیست؟
دلایل مختلفی برای کم کاری تیروئید در نوزادان وجود دارد. برخی از دلایل در زمان تولد وجود دارد، در حالی که سایر علل چند هفته پس از تولد ایجاد می شوند. در زیر دلایل مختلف کم کاری تیروئید در نوزادان آورده شده است:
اژنزی: اصطلاح اژنزی بطور کلی به معنای ساخته نشدن یک اندام در دوران جنینی است. این وضعیت در مورد تیروئید نیز وجود دارد و زمانی ایجاد می شود که غده ی تیروئید در دوران جنینی بطور کامل تشکیل نشود. علت این وضعیت این است که پیش سازهای سلولی فولیکول تیروئید در دوران جنینی نتوانسته اند زنده بمانند و منجر به اژنزی تیروئید می شوند.
اکتوپیا: در این شرایط، بافت تیروئید در وضعیت طبیعی خود در گردن قرار نمی گیرد. این وضعیت به دلیل جا به جایی بافت تیروئید از محدوده ی زیر زبان به قسمت جلویی نای ایجاد می شود.
حتما بخوانید: علت کم خوابی نوزاد و کارهای ساده که والدین باید انجام دهند
کم کاری تیروئید ثانویه و ثالثیه
هیپوتالاموس هورمونهای آزاد کننده تیروتروپین را آزاد می کند. سپس این هورمون غده هیپوفیز قدامی را تحریک می کند تا هورمون تحریک کننده تیروئید آزاد شود. این هورمون تحریک کننده تیروئید، سنتز تیروکسین را تحریک می کند. تحریک ناکافی که توسط هورمون تحریک کننده تیروئید به این غده اعمال می شود، به عنوان کم کاری تیروئید ثانویه خوانده می شود.
در حالی که تحریک ناکافی توسط هورمون آزاد کننده تیروتروپین که باعث تولید هورمون تحریک کننده تیروئید می شود، به عنوان کم کاری تیروئید ثالثیه می شود. بعبارت دیگر می توان کم کاری تیروئید ثانویه و ثالثیه را بصورت زیر نیز بیان کرد:
- نوع ثانویه : کم کاری تیروئید به علت نارسایی هیپوفیز را کم کاری تیروئید ثانویه می گویند.
- نوع ثالثیه : کم کاری تیروئید ناشی از نارسایی هیپوتالاموس را کم کاری تیروئید ثالثیه می گویند.
آنتی بادی های ضد تیروئیدی مادرزادی
در برخی موارد، آنتی بادی های ضد تیروئید مادر از طریق جفت به جنین منتقل می شوند. این ممکن است عملکرد تیروئید در جنین را مهار کند. این امر از بدو تولد منجر به کم کاری تیروئید می شود.
سایر علل
سایر دلایل کم کاری تیروئید در نوزادان شامل سندرم پندرد (که بعنوان سندرم ناشنوایی-گواتر هم شناخته می شود، شرایطی ست که خود را به صورت ناشنوایی در کودکی و ناتوانی در ورود ید در غده تیروئید و همچنین رشد ناقص حلزون گوش نشان می دهد. این بیماری در نتیجه عملکرد نادرست هورمون تیروئید می باشد) و دیگر بیماری های ژنتیکی است.
حتما بخوانید: نکات ضروری مراقبت نوزاد بعد از تولد که والدین باید بدانند
علائم کم کاری تیروئید مادرزادی چیست؟
بیشتر نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید هیچ علامتی ندارند و در اکثر مواقع این بیماری در حین غربالگری طبیعی تشخیص داده می شود. علائم این بیماری در صورت وجود، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زبان برجسته
- پف کردن صورت
- یبوست
- خشکی پوست
- گریه ی شدید
- تغذیه ضعیف
- خواب بیش از حد
- زردی طولانی
- فتق ناف
- هیپوترمی (سرمازدگی)
- برادیکاردی (کاهش ضربان قلب یا کند تپشی)
شیوع کم کاری تیروئید مادرزادی چقدر است؟
در سراسر جهان از هر ۱۳۰۰ یا ۴۰۰۰ نوزاد متولد شده، ۱ کودک به کم کاری تیروئید مادرزادی مبتلا می شود. نوزادان زودرس، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. بروز این بیماری در مناطق مختلف جهان، ممکن است به دلیل کمبود ید یا نوع روشهای غربالگری مورد استفاده، متفاوت باشد.
کم کاری تیروئید مادرزادی چگونه تشخیص داده می شود؟
کم کاری تیروئید مادرزادی از طریق روش های زیر تشخیص داده می شود.
- معاینه ی اولیه: گاهی اوقات معاینه ی اولیه ی شیرخوارانی که مشکوک به کم کاری تیروئید هستند، می تواند وجود یا عدم وجود این بیماری را تشخیص دهد.
- سابقه ی پزشکی مادر: رژیم غذایی، سابقه ی مصرف داروها، ابتلا به بیماری های خود ایمنی و بطور کلی سابقه ی پزشکی مادر، می تواند تشخیص این بیماری را در کودک آسان کند.
- تست های آزمایشگاهی: آزمایشات آزمایشگاهی مانند ارزیابی سطح T4 و TSH، وجود کم کاری تیروئید را تأیید می کند.
- اسکن تیروئید: برای تجزیه و تحلیل علت کم کاری تیروئید مادرزادی، آزمایشاتی مانند اسکن تیروئید (یا اسکن برای تشخیص تیروئید اکتوپیک) انجام می شود.
گزینه های درمانی کم کاری تیروئید مادرزادی چیست؟
به محض تأیید کم کاری تیروئید در کودک، باید درمان با جایگزینی تیروکسین شروع شود. دوز داروی مورد نیاز، ۸-۱۰ میکروگرم بر کیلوگرم در روز است. قرص باید خرد شود و با چند قطره شیر مخلوط گردد و قبل از غذا به نوزاد داده شود. درمان کم کاری تیروئید نباید همراه با مصرف مکمل آهن یا کلسیم انجام شود زیرا این امر باعث کاهش جذب تیروکسین می شود.
حتما بخوانید: تشت یا وان حمام نوزاد چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟ بهمراه تصاویر زیبا
دستورالعمل های پیگیری در طول درمان با تیروکسین عبارتند از:
- پیگیری باید در فاصله زمانی منظم انجام شود، پیگیری اول بعد از دو هفته و دوم بعد از شش هفته باید صورت گیرد. پس از آن پیگیری باید در سال اول ۲-۳ ماه یکبار باشد.
- در هر مراجعه پیگیری، باید آزمایش عملکرد تیروئید انجام شود و در صورت لزوم ممکن است دوز دارو تنظیم شود.
- نقاط عطف رشد کودک باید از نزدیک توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
- تست شنوایی کودک نیز باید انجام شود.
چگونه می توان از کم کاری تیروئید مادرزادی جلوگیری کرد؟
مصرف ید رادیواکتیو در زنان باردار مبتلا به سرطان تیروئید، ممکن است از تشکیل غده ی تیروئید جلوگیری کند یا مانع از رشد آن شود. چنین نوزادانی باید از نظر کم کاری تیروئید مورد بررسی قرار گیرند. مصرف نمک های حاوی ید در دوران بارداری هم ممکن است خطر کم کاری تیروئید در نوزادان را کاهش دهد.
حتما بخوانید: قنداق کردن نوزاد خوب یا بد؟ آموزش تصویری روش قنداق کردن
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
