تنبلی چشم (آمبلیوپی) یکی از انواع اختلالات بینایی می باشد که بر اثر آن در یک چشم به ظاهر سالم، کاهش دید مرکزی به وجود می آید. در این حالت گرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است اما دید آن حتی با استفاده از عینک نیز کامل نمی شود. این بیماری مربوط به اوایل دوران کودکی است و در 2 تا 3 درصد از کودکان دیده می شود.
در این بیماری، تمرکز مغز بیشتر بر یک چشم است و درواقع چشم “تنبل” را نادیده می گیرد. جالب است بدانید که استفاده از واژه “تنبلی چشم” یک اشتباه مصطلح است چرا که چشم تنبل نیست بلکه یک مشکل تکاملی در عصب متصل کننده چشم به مغز است، و خود چشم مشکلی ندارد.
چنانچه این چشم به درستی تحریک و به کار گرفته نشود، سلول های عصبی مربوطه که مسئول بینایی می باشند به طور طبیعی تکامل نمی یابند. تنبلی چشم در و بهترین زمان برای اصلاح این حالت دوران نوزادی یا اوایل کودکی است. باید یادآوری کنیم اگر چه معمولا یک چشم درگیر است ولی در برخی حالات ممکن است هر دو چشم به صورت همزمان تنبل شوند.
علائم تنبلی چشم در کودکان چیست؟
علائمی که زنگ خطر احتمال تنبلی چشم را برای فرزندتان به صدا در می آورند عبارتند از:
- کج شدن سر
- ضعف دید و تشخیص ابعاد اشیاء
- ناهماهنگی و چرخش چشم ها به لحاظ ظاهری
- انحراف چشم به سمت داخل یا بیرون
- بستن چشم
علل تنبلی چشم
تنبلی چشم معمولا بیماری ارثی است و به احتمال زیاد در کودکانی که زودتر از موعد بدنیا آمده ، وزن پایینی داشته اند و در خانواده ای با سابقه آب مروارید دوران کودکی یا بیماری های جدی چشم متولد شده اند دیده می شود. به طور کلی علت های به وجود آمدن تنبلی چشم را به سه دسته عمده تقسیم می کنند:
- عوامل مسدود کننده مسیر بینایی: عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی همچون افتادگی پلک (که جلوی چشم را گرفته باشد) ،آب مروارید، کدورت قرنیه یا زوجاجیه و… گفته می‌شود. این مشکلات غالبا شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می‌كنند.
- استرابیسم(انحراف چشم): در این بیماری، كودك دچار دوبینی است و برای فرار از این مسئله، فقط از چشم سالمش استفاده می كند. در نتیجه چشمی که منحرف است، تکامل نیافته و تنبل خواهد شد.
- عیوب انكساری: عیوب انکساری انواعی از اختلالات بینایی می باشند که با استفاده کردن از عینک و لنزهای تماسی قابل اصلاح هستند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیب انکساری شامل دوربینی،نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم در حالیکه چشم دیگر سالم است و یا در هر دو چشم پدید آید. در این صورت چشم ضعیف‌تر، دچار تنبلی خواهد شد. البته وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز می‌تواند باعث تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع بیماری معمولاً دشوار است، چرا که در این حالت ظاهر چشم‌ها طبیعی است و به نظر می‌رسد که دید کودک مشکلی ندارد.
تشخیص تنبلی چشم
درصورتیکه علت تنبلی چشم به شفافیت مسیر دید یا انحراف چشم مربوط باشد، به راحتی توسط والدین و اطرافیان قابل تشخیص است، اما اگر مربوط به علوم انکساری باشد، باید توسط چشم پزشک یا بینایی سنج تشخیص داده شود. خوشبختانه امروزه در تمامی کشورهای جهان عمل بینایی سنجی برای کودکان از قبل ۶ سالگی انجام می‌شود تا اگر این عیب وجود دارد، تحت معالجه قرار گیرند و در بزرگی دچار مشکلات بیشتر بینایی نشوند.
از آنجایی که سنجش بینایی در کودکان بسیار دشوار است، معمولا چشم پزشک با مشاهده نحوه دنبال کردن اشیا و پاسخ های کودک هنگامی که یکی از چشم هایش بسته است، می تواند بینایی او را بسنجد. اگر یکی از چشم ها تنبل و چشم سالم بسته شده باشد، ممکن است کودک برای برداشتن چشم بند تلاش کند، یا بخواهد از اطراف چشم بند نگاه کند، و یا اینکه گریه کند. تمامی مواردی که گفته شد از نشانه های تشخیص تنبلی چشم می باشند. البته دقت کنید که صرفا بینایی ضعیف یکی از چشم ها همواره به معنای تنبلی چشم نمی باشد و باید معاینات دقیق تری توسط چشم پزشک انجام گردد.
عوارض تنبلی چشم
در صورت درمان نشدن این بیماری، تنبلی چشم می تواند افت دائمی دید، کاهش درک دید سه بعدی و قرار گرفتن چشم در معرض آسیب و بیماری های دیگر چشمی را باعث شود. توجه داشته باشید که تنبلی چشم شایعترین دلیل اختلال بینایی تک چشمی در بزرگسالان می باشد که به دلیل درمان نشدن در سنین پایین و کودکی تثبیت شده است.
درمان تنبلی چشم
از عوامل موثر در درمان تنبلی چشم می توان به میزان ابتلا به تنبلی چشم، سن ابتلا به تنبلی چشم و علل تنبلی چشم اشاره کرد. دقت داشته باشید که هرچه درمان را سریع تر شروع و پیگیری کنید، احتمال موفقیت آمیز بودن آن بالاتر می رود. به طوری که درمان بعد از 9 سالگی به احتمال زیاد تاثیرگذاری کمی خواهد داشت.
در زیر چند راه حل درمان تنبلی چشم را قرار داده ایم.
- استفاده از عینک: این راهکار جهت رفع عیوب انکساری چشم ارائه می شود و گاها به مدت طولانی باید از عینک استفاده شود، چراکه از از برگشت تنبلی چشم جلوگیری می‌کند.
- عمل جراحی: اگر تنبلی چشم بر اثر بیماری‌های مادرزادی به وجود آمده باشد، بهترین درمان عمل جراحی است. چنانچه در آب‌مروارید مادرزادی، عمل جراحی هر چه سریع‌تر و پس از تولد تا سه‌ماهگی صورت گیرد، نتیجه بهتری به دست خواهد آمد. اما پس از این سن، نتیجه جراحی چندان رضایت‌بخش نخواهد بود.
- قطره چشمی آتروپین: ممکن است استفاد از قطره چشم به صورت دوره ای تجویز گردد. با استفاده از این روش در چشم سالم تاری بینایی به وجود خواهد آمد تا مغز را مجبور به استفاده از چشم ضعیف تر کنیم.
- بستن چشم سالم: یکی از مهم ترین چشم بندی روی چشم سالم قرار گرفته تا چشم تنبل مجبور به کار شود. از جایی که دریافت اطلاعات توسط مغز، فقط از این چشم اتفاق می افتد لذا نمی تواند آن را نادیده بگیرد. دوره زمانی بستن چشم متفاوت و نقریبا، طولانی بوده و از چند هفته تا چند ماه به طول می انجامد که این طول دوره دقیق توسط متخصص تعیین می شود.
- به کارگیری تمرینات چشمی: انجام تمریناتی همچون کتاب خواندن، بازی خط و نقطه، نقاشی کردن، پازل، بازی‌های کامپیوتری، پرتاب توپ به سوی هدف تعیین شده و بریدن اشکال، در کنار سایر روش‌های درمانی، می‌تواند بر بهبود دید کودک اثر گذاشته و درمان را تسریع کند.
ویدیوی زیر را حتما ببینید
والدین گرامی توجه کنند در طول دوره درمان با هریک از روش هایی که در بالا گفته شد مخصوصا بستن چشم، ممکن است با امتناع و مقاومت کودک روبرو شوند، اما توصیه می شود کودک خود را متقاعد به انجام کاری بکنید که به نفع وی است. همواره پیشگیری و دقت خانواده در اجرای دستورهای چشم پزشک از مهم ترین عوامل در موفقیت روند درمان تنبلی چشم محسوب می شوند.
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
با سلام
من ۲۰ سالمه چشم راستم دیدش کمه
می لرزه
از مادرزادی مشکل داشتم
میشه درمان کرد قابل درمان هستم
خیلی ناراحتم میکنه
سلام
متشکرم بابت توضیحات کاملتون
برقرار باشید.