طبق گفته ی آکادمی اطفال آمریکا (AAFP)، دو تا سه درصد از نوزادان دارای ناتوانی در رشد هستند. ناهنجاری های کروموزومی، سندروم های ژنتیکی، آسیب های هنگام تولد و عوامل محیطی می توانند باعث ناتوانی ذهنی شوند. براساس گزارش AAFP، در ۳۰ تا ۵۰ درصد موارد، علت مشخصی برای بروز این ناهنجاری پیدا نشده است.
ناتوانی ذهنی به صورت خفیف، متوسط، شدید و عمیق طبقه بندی می شود و بارزترین علائم آن در کودکان دارای ناتوانی ذهنی عمیق است. سابقه ی خانوادگی این بیماری و مشاهده خصوصیات جسمی و نقاط عطف رشد ممکن است در تشخیص زودهنگام موثر باشد. در این مطلب با ما همراه باشید تا در مورد ناتوانی ذهنی و علایم آن در کودکان، اطلاعات لازم را کسب نمایید.
حتما بخوانید: آموزش ۴ تا از جدیدترین و بهترین راههای افزایش هوش کودکان زیر ۴ سال
ناتوانی ذهنی چیست؟
کسی که ناتوانی ذهنی دارد، در دو زمینه محدودیت دارد. این زمینه ها عبارتند از:
- بهره ی هوشی که همچنین به عنوان IQ نیز شناخته می شود. آی کیو به توانایی فرد در یادگیری، استدلال، تصمیم گیری و حل مسایل اشاره دارد.
- رفتارهای انطباقی. اینها مهارتهایی هستند که برای زندگی روزمره لازم است. مانند برقراری ارتباط موثر با دیگران، تعامل با افراد و مراقبت از خود.
ضریب هوشی (آی کیو) با آزمایش IQ اندازه گیری می شود. ضریب هوشی متوسط ۱۰۰ است که اکثر افراد در این محدوده قرار دارند و نمره آن بین ۸۵ تا ۱۱۵ است. اگر فردی ضریب هوشی کمتر از ۷۰ تا ۷۵ داشته باشد، معلول ذهنی محسوب می شود.
همچنین بخوانید : معرفی ۴ روش کاملا علمی برای پرورش خلاقیت در کودکان (۳ تا ۹ ساله)
برای سنجش رفتارهای انطباقی کودک، متخصص اطفال مهارت های کودک را مشاهده می کند و آنها را با سایر کودکان هم سن مقایسه می کند. مواردی که مشاهده می شود شامل این است که کودک چگونه می تواند خودش غذا بخورد یا لباس بپوشد و به چه اندازه قادر به برقراری ارتباط با دیگران و درک آنها است. همچنین نحوه تعامل کودک با اعضای خانواده، دوستان و سایر کودکان هم سن نیز در نظر گرفته می شود.
برای تشخیص ناتوانی ذهنی در کودک، به چه مواردی توجه می شود؟
از دو ماهگی تا یک سالگی، نقاط عطف رشد بسیار زیادی در کودکان دیده می شود. کودک در طول سال اول زندگی از یک نوزاد تپل و ناتوان به یک فرد کوچک کنجکاو تبدیل می شود. در این زمان کودک شروع به کشف محیط اطراف خود می کند و می تواند به طرقی با دیگران ارتباط برقرار نماید. نقاط عطف رشد و توسعه در کودکان زیر یکسال به شرح زیر است:
- ۲-۳ ماه: توجه به صداهای اطراف و تلاش برای پاسخ دادن، توانایی دنبال کردن اشیاء با چشم و افزایش توانایی بلند کردن و نگه داشتن سر
- ۴-۶ ماه: زمزمه کردن و توجه به حرف های دیگران، انجام حرکات هدفمند و غلت زدن
- ۷-۹ ماه: دلبستگی به والدین به ویژه مادر، کنترل کردن دست ها، غلت زدن و نشستن
- ۱۰-۱۲ ماه: بعضی از کلمات و عبارات را درک می کند، صداها را تقلید می کند و ممکن است یکی دو کلمه بگوید، کنجکاو می شود، ممکن است اشیاء را به دیگران بدهد یا بگیرد و احتمالا با کمک مبلمان شروع به ایستادن کند.
اگر کودکی در این مهارتهای اساسی عقب مانده باشد و به آنها دست نیابد، مهم است که با مراجعه به پزشک، میزان دید و شنوایی او بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که اختلالات حسی علت سایر مشکلات رشدی از جمله کم بینایی یا کم شنوایی نیست.
علائم ناتوانی ذهنی چیست؟
گاهی اوقات تشخیص ناتوانی های ذهنی مشکل است. با این حال، اگر به دنبال علائمی در کودک نوپا یا نوزاد هستید، به موارد ذکر شده در زیر توجه کنید:
۱- تأخیر در رشد فیزیکی
کودکانی که ناتوانی عمیقی از لحاظ فکری، شناختی یا رشدی دارند، ممکن است عضلات ضعیف، مک زدن ضعیف از سینه یا عدم هماهنگی مکیدن و بلعیدن داشته باشند.
طبق گفته یHealthy Kids ، کودکانی که در درجات خفیف تر این ناتوانی هستند، ممکن است با سایر نقاط عطف جسمی، نشستن و ایستادن مشکل داشته باشند. آنها ممکن است تا شش ماهگی غلت نزنند و تا ۱۲ ماهگی چهار دست و پا راه نروند. با این حال، کمتر از یک درصد از کودکانی که در زیر “نمودار” قرار می گیرند، سرانجام با این وضعیت دست و پنجه نرم می کنند.
۲- تأخیر در گفتار
اگرچه ارزیابی گفتار در نوزادان دشوار است، اما ناتوانی در تکرار صداها در سه تا شش ماهگی یا زمزمه نکردن و تقلید در ۵ تا ۹ ماهگی از علائم تاخیر در گفتار است و می تواند نشانگر ناتوانی احتمالی باشد. نوزادان معمولاً اولین کلمات خود را تا ۱۴ ماهگی می گویند و قبل از دو سالگی از ترکیب دو کلمه استفاده می کنند.
حتما بخوانید: لکنت زبان کودکان: علت ها و بهترین درمان با داروهای گیاهی
۳- پاسخ به محیط
کودکان به طور معمول به سمت صدایی که می آید می چرخند و به آن توجه می کنند. همچنین تا یک تا دو ماهگی به صورت خودجوش لبخند می زنند. مشاهده نشدن این نقاط عطف ممکن است نشانگر اختلال فکری باشد. علائم دیگر تأخیرهای رشد ممکن است شامل عدم علاقه به افراد دیگر، عدم شناخت والدین در سه ماهگی و بی حالی باشد.
۴- محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
محدودیت رشد داخل رحمی (Intra-Uterine Growth Retardation) به شرایطی اشاره دارد که منجر به عقب ماندگی رشد در بدو تولد می شود. این نوزادان در زمانیکه در رحم مادر قرار دارند، به طور قابل توجهی کوچکتر از حد نرمال هستند یا قد آنها بنظر کمتر از حالت طبیعی است. این حالت با علل کوچک بودن نوزادان نارس (زایمان زودرس به مدت ۳ یا چند هفته) متفاوت است. در بعضی مواقع، یک نوزاد ممکن است هم نارس باشد و هم محدودیت رشد داخل رحمی داشته باشد.
حتما بخوانید: نقش موسیقی در رشد و تکامل کودک(بر اساس مطالعات جدید)
زبان یعنی آینده! اپلیکیشن آموزش زبان چرب زبان برای کودکان ایران کاملا رایگانه! همین الان دانلودش کن کلی وقت گذاشتیم فقط واسه کمک به ساخت آینده بهتر واسه فرزندان ایران عزیز!
