علت پایین بودن قند خون نوزاد، بهترین درمانهای موجود و نکات مهم

گلوکز، قندی است که از طریق جریان خون حرکت می کند و انرژی لازم را برای تمام سلول های بدن فراهم می کند. این یکی از مهمترین منابع انرژی بدن کودک است.

نوزادان دارای سطح طبیعی قند خون، تمام انرژی لازم برای رشد و نمو سالم را دارند. اما در موارد نادر، سطح قند خون خیلی پایین می رود و باعث بیمار شدن کودک می شود.

بچه ها گلوکز را از کجا دریافت می کنند؟

نوزادان هنگام قرار گرفتن در رحم مادر، گلوکز را از طریق جفت و بند ناف دریافت می کنند. مقداری از گلوکز بلافاصله به عنوان انرژی استفاده می شود و مقداری دیگر، برای بعد از تولد ذخیره می شود. این گلوکز ذخیره شده به سالم نگه داشتن سطح قندخون کودک در چند روز اول زندگی تا زمانی که به خوبی تغذیه شود، کمک می کند.

پس از برقراری جریان شیر مادر (معمولاً در سومین روز زندگی کودک)، این شیر منبع اصلی قند برای کودک می شود. قند موجود در شیر، در بدن به گلوکز تغییر می کند. وقتی این اتفاق بیفتد، کودک نیز شروع به ذخیره گلوکز برای استفاده بین زمانهای شیر خوردن می کند.

سطح طبیعی قند خون کودک چقدر است؟

قند خون برحسب میلی مول در لیتر (میلی مول / لیتر) اندازه گیری می شود. اگر قند خون نوزادان تازه متولد شده در ۷۲ ساعت اول زندگی، کمتر از ۲٫۶ میلی مول در لیتر باشد، باید درمان انجام شود. تا ۷۲ ساعت پس از تولد، قند خون باید بیشتر از ۳٫۳ میلی مول در لیتر باشد.

هیپوگلیسمی(سطح پایین قند خون) کودکان چیست؟

هیپوگلیسمی وقتی اتفاق می افتد که سطح قند (گلوکز) در خون بسیار پایین باشد. گلوکز منبع اصلی سوخت و ساز مغز و بدن است. در یک نوزاد تازه متولد شده، قند خون پایین به دلایل مختلفی می تواند رخ دهد. این می تواند باعث ایجاد مشکلاتی از قبیل لرز، لکه آبی روی پوست و مشکلات تنفسی و تغذیه شود.

هیپوگلیسمی نوزادی از هر ۱۰۰۰ تولد، در ۱ تا ۳ کودک رخ می دهد.

چرا سطح پایین قند خون برای نوزادان خطرناک است؟

اگر کودک به افت قند خون به ویژه برای چند ساعت، مبتلا شود، ممکن است در آینده در معرض مشکلات طولانی مدت و مشکلات یادگیری قرار گیرد.

حتما بخوانید: علائم دیابت در کودکان: روشهای پیشگیری و نکات مهم

دلایل افت قند خون کودکان چیست؟

• بالا رفتن سطح انسولین در خون.
• عدم تولید گلوکز کافی در بدن کودک.
• استفاده بدن از گلوکز، بیش از مقدار تولید شده.
• عدم توانایی کودک در شیر خوردن به میزان کافی برای بالا نگه داشتن سطح گلوکز.

افت قند خون در شیرخواران با داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر بیشتر است:

• در نوزادان سالمی که در زمان خاصی بدنیا می آیند(نوزادانی که پس از ۳۷ هفته به دنیا می آیند)، سطح قند خون در ۱ تا ۲ ساعت پس از تولد در پایین ترین حد خود قرار دارد. بعد از این مدت، سطح قند خون بدن بتدریج با استفاده از ذخایر چربی و قند سالم، شروع به افزایش می کند.
• نوزادان کوچک و زودرس ممکن است ذخایر کافی نداشته باشند تا بتوانند قبل از شروع به شیرخوردن، سطح قند خون را متعادل نگه دارند. این نوزادان در ۲۴ ساعت اول زندگی بیشتر در معرض خطر افت قند خون هستند.
• کودکانی که مادرانشان مبتلا به دیابت هستند (به ویژه مادرانی که به انسولین نیاز دارند یا دیابتی که به خوبی کنترل نشده باشد) ممکن است در استفاده از ذخایر گلوکز خود دچار مشکل شوند. افزایش طبیعی قند خون که بعد از تولد اتفاق می افتد ممکن است فوراً اتفاق نیفتد.
• نوزادانی که دیر بدنیا می آیند(زایمان دیر رس) هم ممکن است در ۱۲ ساعت اول زندگی با همان مشکل مواجه شوند.

علاوه بر موارد اشاره شده در بالا، هیپوگلیسمی می تواند در شرایط زیر هم ایجاد شود:

• تغذیه ضعیف مادر در دوران بارداری
• انواع ناسازگاری بین خون مادر و نوزاد (بیماری شدید همولیتیک نوزادی)
• وجود انسولین زیاد در مدفوع کودک به دلایلی مانند تومور لوزالمعده
• نقائص هنگام تولد
• بیماریهای مادرزادی متابولیک یا نقایص هورمونی. برخی از اینها سابقه ی ژنتیکی دارند
• اکسیژن ناکافی در بدو تولد (اسفیکسی هنگام تولد)
• بیماری های کبد
• عفونت

حتما بخوانید: ۵ برنامه غذایی فوق العاده برای کودکان ۹ تا ۱۳ ماهه به تفکیک

آیا همه نوزادان تازه متولد شده به بررسی قند خون نیاز دارند؟

نوزادان سالم و بدون مشکل به بررسی قند خون احتیاج ندارند. آنها به اندازه کافی انرژی ذخیره شده دارند تا بتوانند به تدریج قند مورد نیاز بدن را از شیر مادر تامین کنند. نوزادانی که وضع خوبی ندارند نیاز به بررسی قند خون و آزمایشات دیگر دارند.

برخی از نوزادان بیشتر در معرض خطر افت قند خون هستند. نوزادانی که به بررسی سطح گلوکز خون نیاز دارند عبارتند از:

• نوزادان نارسی که حداقل ۳ هفته زودتر بدنیا می آیند (۳۶ هفته بارداری یا کمتر) .
• نوزادان نارس با وزن کم. به ویژه اگر رشد آنها در چند هفته آخر بارداری ضعیف باشد.
• کودکانی که مادرانشان در دوران بارداری یا قبل از آن به دیابت مبتلا بودند.
• نوزادان دیر رسی که دیرتر از زمان مورد انتظار به دنیا می آیند.
• کودکانی که بیماریهای پزشکی نادری دارند که باعث کاهش قند خون می شوند هم به آزمایش قند خون نیاز دارند.

قند خون چگونه بررسی می شود؟

قند خون فقط با استفاده از چند قطره خون که معمولاً از روی پاشنه پای کودک گرفته می شود، بررسی می شود.

اگر کودک شما در معرض خطر است (با توجه به ریسک فکتورهای اشاره شده در بالا)، قند خون در حدود ۲ ساعت پس از تولد و سپس دوباره قبل از تغذیه کودک با شیر مادر، بررسی می شود. درمجموع در طی روزهای اول و دوم پس از تولد، حدود ۳ تا ۵ بار بررسی می شود.

علائم هیپوگلیسمی در نوزادان تازه متولد شده چیست؟

علائم قند خون پایین ممکن است در نوزادان تازه متولد شده مشهود نباشد. اما شایع ترین علائم شامل موارد زیر است:

• لرزش بدن
• رنگ آبی پوست و لب (سیانوز)
• قطع تنفس (آپنه)
• پایین آمدن دمای بدن (هیپوترمی)
• سستی عضلات (ضعف ماهیچه)
• عدم علاقه کودک به شیر خوردن
• کمبود حرکت و انرژی (بی حالی)
• تشنج

علائم هیپوگلیسمی می تواند مانند سایر بیماریهای مربوط به سلامتی باشد. برای اطمینان کامل، کودک خود را نزد متخصص اطفال ببرید.

حتما بخوانید: علل اصلی کوتاهی قد کودکان و جدیدترین راههای افزایش آن از دید متخصصان

چگونه می توان از پایین آمدن قند خون کودک جلوگیری کرد؟

طبیعی ترین روش برای تغذیه کودک و حفظ سطح طبیعی قند خون، شیردهی زودهنگام و مکرر است. قبل از شروع استفاده از جایگزین های شیر مادر (شیرخشک) با پزشک خود صحبت کنید.

همچنین توجه به علایم افت قندخون در کودکان، اهمیت زیادی دارد.

در دوران بارداری سیگار نکشید. کودکانی که در معرض دخانیات هستند رشد خوبی ندارند.

اگر کودک من مبتلا به هیپوگلیسمی باشد، چه کاری باید انجام دهم؟

ابتدا علایم بیماری توسط پزشک ارزیابی می شود. اگر سطح قند خون کودک بالا نرود، او به تغذیه ی اضافی احتیاج خواهد داشت. تغذیه ی بیشتر کودک از طرق زیر قابل ارائه است:

• شیر مادر
• شیر مادر دوشیده شده در بطری
• شیر خشک

اگر موارد فوق سطح گلوکز خون را بالا نبرند، می توان برای افزایش قند خون از ژل گلوکز استفاده کرد. ژل گلوکز را یکبار می توان استفاده کرد اما اگر قند خون کودک شما پایین بماند یا اگر کودک قادر به تغذیه کافی نیست، به درمان داخل وریدی (از طریق سوزن یا لوله وارد شده به بدن) نیاز خواهید داشت. نوزادان نارس یا نوزادانی که در زمان تولد کم وزن هستند، اغلب هنگام تولد به تزریق داخل وریدی گلوکز نیاز خواهند داشت.

حتما بخوانید: بهترین داروهای گیاهی برای نوزادان که بهتر است بشناسید و استفاده کنید!

چه مدت به بررسی قند خون یا درمان های اضافی نیاز خواهد بود؟

سطح گلوکز خون معمولاً در طی ۱۲ تا ۷۲ ساعت (۳ روز پس از تولد) به حالت عادی برمی گردد، به خصوص اگر کودک بطور منظم و مکرر، با شیر مادر تغذیه شود.

برای نوزادان سالمی که در زمان مناسب بدنیا می آیند بسیار نادر است که سطح قند خون نامتعادلی داشته باشند. اگر این اتفاق بیش از ۲۴ ساعت رخ دهد، پزشک کودک شما ممکن است بخواهد آزمایش های بیشتری انجام دهد.