تاثیر شیر خشک بر چاقی کودک و چند نکته بسیار مهم

شیرمادر بهترین روش توصیه شده برای تغذیه شیرخواران است، اما برخی از مادران ممکن است نتوانند از شیر خود به فرزندشان بدهند و مجبور به استفاده از شیر خشک شوند. شیر برخی دیگر از مادرها ممکن است برای تغذیه ی کودک کافی نباشد و آنها مجبور شوند در کنار شیر مادر، از شیرخشک هم استفاده کنند.

اگر مادر به دلایلی قادر به شیردهی نباشد یا شیر کمی داشته باشد، شیرخشک باید تنها ماده غذایی باشد که تا حدود شش ماهگی به کودک داده می شود و مصرف آن باید در کنار غذاهای جامد تا ۱۲ ماهگی ادامه یابد. حدود ۸۰٪ والدین در استرالیا، از شیر خشک برای تغذیه ی کودکان زیر ۱ سال استفاده می کنند.

شیرخشک چیست؟

در اصل، شیر پودری یا شیرخشک جایگزین شیر مادر است. همه زنان قادر به تولید شیر کافی برای تغذیه ی کودک خود نیستند.

برخی از مادران ممکن است تحت عمل جراحی جدی پستان قرار گرفته باشند و یا در زمان شیردهی با مشکلات خاصی روبرو شوند و نتوانند به شیردهی ادامه دهند. علاوه بر این مادران شاغلی که مشغله ی زیادی دارند، نمی توانند زمان زیادی در کنار فرزندشان باشند و بنابراین زمان شیر دادن ندارند.

حتما بخوانید: عوارض از شیر گرفتن کودک برای مادر +همه نکات مهم

بعضی از نوزادان نیز به دلیل شرایط خاص پزشکی، ممکن است لازم باشد با شیرخشک تغذیه شوند. تحت هر شرایطی، واقعیت این است که شیر مادر بهترین غذا برای کودک است و شیر خشک یک غذای مصنوعی ست که هیچگاه نمی تواند مانند شیرمادر عمل کند. اما به دلایل گفته شده، ممکن است برخی مادران مجبور به استفاده از شیرخشک شوند.

شیرخشک چگونه تهیه می شود؟

شیر خشک که به عنوان پودر شیر هم شناخته می شود، به اینصورت تهیه می شود که شیر پاستوریزه را از لوله ای که سوراخ های بسیار ریزی دارد عبور می دهند و پس از آن، این شیر را روی ورقه های فولادی داغی که عاری از هر گونه میکروب است می پاشند. در این قسمت، آب شیر تبخیر می شود و اجزای تشکیل دهنده ی آن به صورت پودر پایین می ریزند. به این ترتیب شیر خشک تهیه می شود.

شیرخشک تجاری ترکیبی پیچیده از پروتئین ها، آهن، قندها، چربی ها و ویتامین ها است و در شرایط بسیار استریل تولید می شود. برخی مادرانی که به تازگی بچه دار شده اند، ممکن است بخواهند شیرخشک فرزندشان را خود درست کنند، اما توصیه می شود از شیرخشک های تجاری استفاده کنید تا کودک بتواند از حداکثر مزایا بهره مند شود و همچنین از استریل و استاندارد بودن شیر مطمئن باشید.

آیا نوزادان شیرخشکی بیشتر در معرض خطر چاقی قرار دارند؟

اگر از شیرخشک برای تغذیه ی کودکتان استفاده می کنید باید بدانید که برخی مطالعات نشان می دهد که کودکان شیرخشکی بیشتر در معرض خطر چاقی هستند. این خطر مربوط به میزان شیرخشکی است که آنها دریافت می کنند. هر چه میزان شیرخشک مصرفی بیشتر باشد، خطر چاقی بیشتر است و بالعکس.

محققان دقیقاً نمی دانند که دلیل این امر چیست. برخی تصور می کنند که تغذیه با بطری، باعث پر خوری کودک می شود. همچنین برخی دیگر می گویند که اجزای خاص شیر مادر به تنظیم اشتهای کودک کمک می کند در حالیکه شیرخشک اینطور نیست. اکثر کارشناسان قبول دارند که خطر چاقی مرتبط با شیرخشک، در اثر ترکیبی از این عوامل است.

طبق گفته ی مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، مطالعات نشان می دهد که شیرمادر خطر اضافه وزن کودک را کاهش می دهد. کودکانی که به مدت نه ماه از شیر مادر (به هر میزان) استفاده کرده بودند، در مقایسه با کودکانی که صرفاً با شیرخشک تغذیه شده بودند، به میزان ۳۰درصد اضافه وزن کمتری داشتند.

این محافظت در برابر خطر چاقی، به دوران کودکی محدود نمی شود. اگرچه مطالعات طولانی مدت محدود است اما CDC می گوید که تغذیه با شیر مادر، نه تنها از اضافه وزن در دوران کودکی جلوگیری می کند بلکه خطر ابتلا به چاقی در کودکانی که از شیرمادر تغذیه می کنند در بزرگسالی هم کمتر است.

حتما بخوانید: ۳تا از بهترین شیرخشک ها در ایران برای وزن گیری نوزادان کدامند؟

یک مطالعه از داده های گروه بارداری استرالیا که شامل گروهی از نوزادان تا ۲۰ سالگی بود، نشان داد که مصرف شیرمادر تا ۶ماهگی، خطر ابتلا به چاقی را در کودکی، نوجوانی و حتی بزرگسالی کاهش می دهد.

نکاتی در مورد کاهش خطر ابتلا به چاقی در کودکان شیرخشکی

برای پرداختن به این موضوع، ما یک بررسی از مطالعات مرتبط با شیوه های تغذیه نوزادان چاق با شیرخشک انجام دادیم. شواهد و مدارک به ما می گوید که والدینی که از شیرخشک برای تغذیه ی فرزند خود استفاده می کنند، می توانند کارهایی انجام دهند تا فرزند خود را به رشد بهینه و وزن نرمال برسانند. از جمله ی این کارها عبارتنداز:

۱- دستورالعمل آماده سازی شیرخشک را با دقت دنبال کنید.

پیروی از روش آماده سازی درج شده روی بطری محصول، اهمیت زیادی دارد. برای اطمینان از تهیه شیرخشک به درستی، موارد زیر را به یاد داشته باشید:

• از قاشق مناسب استفاده کنید (قاشق موجود درون شیرخشک)
• اگر قاشق شیر خشک را در اختیار ندارید، از قاشق مناسبی استفاده کنید که خیلی بزرگ یا کوچک نباشد. به این ترتیب غلظت مناسب شیر مصرفی بدست خواهد آمد.
• ابتدا آب و سپس پودر را اضافه کنید.

همچنین فراموش نکنید که بجز آب، چیز دیگری در بطری شیر کودک نریزید.

۲- بجای ساعت گرفتن برای تغذیه ی کودک، به نیازهای او توجه کنید.

همه نوزادان، چه نوزادانی که از شیرمادر استفاده می کنند یا شیرخشکی هستند، باید “در صورت تقاضا” تغذیه شوند. یعنی تنها وقتی که نشانه هایی از گرسنگی (مانند بیدار شدن از خواب و هشیاری، باز کردن دهان، مکیدن دست یا مشت) را نشان می دهند به آنها شیر داده شود.

گریه کردن هم می تواند نشانه ای از گرسنگی باشد. اما نوزادان به دلایل زیادی گریه می کنند، بنابراین این همیشه نشاندهنده ی گرسنگی نیست.

حتما بخوانید: علت خشک یا کم شدن شیرمادر و نحوه درمان راحت خانگی آن چیست؟

توجه به علائم سیری کودک (مانند برگرداندن سر و بسته نگاه شدن دهان) هم بخش مهم دیگری از تغذیه است. برای نوزادانی که با بطری تغذیه می شوند، مهم هستند که والدین بجای وقت گرفتن، به نیازهای کودک توجه کنند. این باعث تغذیه ی کودک در حد ظرفیتش می شود و حتی ممکن است در رفتارهای بعدی تغذیه ی او در بزرگسالی تأثیر بگذارد.

۳- کودک را در زمان تغذیه با بطری، در وضعیت صحیح قرار دهید.

بهترین وضعیت شیر دادن به کودک، وضعیت نیمه نشسته است. باید سر و بدن کودک بالا و پستانک پر از شیر باشد تا هوا وارد دهان کودک نشود. اگر کودک در هنگام شیرخوردن چرت می زند، ممکن است گاز در معده او جمع شده باشد، بنابراین او را برای چند دقیقه بنشانید تا هوای بلعیده شده را خارج کند و به اصطلاح آروغ بزند.

فرزندتان را تشویق کنید تا بین مکیدن، کمی مکث کند. اگر شیر بطری تمام شده است و کودک آن را رها نمی کند، انگشت کوچک تمیز خود را بین لثه های او قرار دهید تا مکیدن را متوقف کند.

۴- سعی کنید از بطری هایی با اندازه مناسب استفاده کنید.

استفاده از بطری های بزرگ ممکن است به تغذیه بیش از حد منجر شود. یک مطالعه گسترده که برروی کودکان انجام شد، نشان داد که استفاده از بطری شیر بزرگ (۱۷۰ گرم یا بیشتر) در اوایل شیرخوارگی، باعث افزایش سریع وزن نوزادان می شود و این احتمالاً منجر به چاقی بزرگسالی هم خواهد شد.

غذاهای مکمل یا جامد را زودتر از ۶ ماهگی به کودک ندهید، مگر اینکه پزشک انجام اینکار را توصیه کند. احتمال ابتلا به چاقی در کودکانی که زودتر از ۶ ماهگی، مصرف غذاهای جامد را آغاز کرده اند، بیشتر است.

حتما بخوانید: مصرف شیرخشک نوزاد را چاق می کند یا لاغر؟ نتایج تحقیقات جدید

۵- استفاده از بطری را پس از ۱ سالگی، کنار بگذارید.

آخرین توصیه این است که سعی کنید پس از ۱۲ ماهگی، دیگر از بطری برای تغذیه ی کودک استفاده نکنید. استفاده طولانی مدت از بطری ها در کودکان، خطراتی مانند اضافه وزن و چاقی در بزرگسالی و همچنین سایر مشکلات از جمله پوسیدگی دندان، عفونت گوش، کمبود آهن و مشکلات گفتاری را افزایش می دهد.